|
15. Meyorida rivojlanayotgan bolalarning gódaklik davrida jismoniy rivojlanish qonuniyatlari.
Psixik taraqqiyot davrlari
1.GO'DAKLIK DAVRI (TUG‘ILGANDAN — 1 YOSHGACHA)
2.ILK YOSHDAVRI (1-3 YOSH)
3.MAKTABGACHA TARBIYA (3-6,5 YOSH)
4.KICHIK MAKTAB YOSH DAVRI (7-11 YOSH)
5.0'SMIRLIK DAVRI (11-15 YOSH)
6.0’SPIRINLIK DAVR (15-18 YOSH)
Bolaning go‘daklik (chaqaloqlik) davri jismoniy jihatdan juda tez rivojlanish davridir. Одатда одамнинг йоши туг4илган кунидан бош- лаб хисобланади. Lekin aslida odamning dunyoga kelishi, rivojlanishi mg'ilmasdan ilgarigi, ya’ni ona qornidagi davridan boshlanadi. Bola onaning qomidaligi davrida, ya’ni to‘qqiz oy mobaynida juda tez va juda murakkab taraqqiyot yo‘lini bosib o4adi. Bolaning tug4ilgandan kevingi normal taraqqiyoti uning ona qornidagi taraqqiyoti bilan uzviy bog'Iiqdir. Shuning uchun bolaning tug‘ulgunga qadar bo4lgan taraq- qiyotiga ham diqqat-e’tibor bilan qarash lozim, chunki tug‘ilgunga qadar ham bolaga tashqi muhit ta’sir qiladi. Lekin bu ta’sir faqat ong orqali. onaning organizmi orqali bo‘ladi. Homiladorlik davrining har jihatdan normal o‘tishi bolaning ona qornidagi normal taraqqiyotini va har jihatdan yetuk tug‘ilishini ta’minlaydi.1 oylikda: Harakat malakalari: Chaqaloq quyidagi harakatlarni sezadi. Masalan, ularning holati to‘satdan o‘zgartirilsa, ular albatta qo‘l-oyoqlarini cho‘zish bilan reaksiya javobini beradi. Tebratish orqali chaqaloq tinchlanadi. Bir oylik davrda chaqaloq tanasini mustaqil harakatlantira olmaydi, ya’ni tana og‘irligini kqtara olmaydi. Shuning uchun bir holatdan ikkinchi holatga harakatlantira olmaydi. Qachonki chaqaloqning eshituv idroki rivojlansa, o‘shandagina u o‘zining tanasini va qanday harakatlanishini anglar ekan. Endi tug‘ilgan chaqaloqning kafti yopiq turadi, uni ochishga harakat qilganimizda u yana yopib oladi. Bu ushlov refleksidir.
Chaqaloqning 2 oyligiga kelib uning uyg‘oqlik paytining davomiyligi kun davomida 6-7 minutga uzayar ekan. Uyquga esa bir sutka davomida 16 soat ketadi. Chaqaloq uyg‘oq paytida tinimsiz harakatda bo‘lib, bu jarayonda uning harakatlari kuchga to‘lib, jismonan mustahkamlanadi. U tobora erkin harakatlana boshlaydi. U tez-tez ko‘kragi ustida qo‘llarini ochib, keriladi. Qorinda yotgan holatida boshini ko‘tarib tura olishi mumkin, lekin qisqa vaqt ichida charchaydi, chunki boshi tanasiga nisbatan og‘irroq va uni ko‘tarish bola uchun og‘irlik qiladi. Agarda siz chaqaloqni qo‘lingizga olsangiz, unda chaqaloq boshini bir necha minut ko‘targanini guvohi bo‘lasiz. Lekin biror bir ovoz-tovushni eshitishi bilan yorqin rangni ko‘rishi bilan boshi pastga tushar ekan. 6 haftalik davrida chaqaloqda motor qobiliyatlarning tez rivojlanishini ko‘rishimiz mumkin. U xali karavotchasidan boshini ko‘tarolmasa ham, oyoq-qo‘llarini ko‘taradi. Agarda uni qoringa yotqizib qo‘ysangiz, uholda chaqaloq boshini yon tomonga bemalol nafas olish uchun buradi.3 oylikka kelib ilgari qo‘llari mushtum holatda bo‘lgan bo‘lsa, endilikda esa qo‘llarini bemalol ochib, yopa olishi mumkin: u endi uni qiziqtirgan predmetni qo‘llari bilan ushlay olishi mumkin; 1 ta qo‘li bilan ikkinchi qo‘lini topa olishi, ikkala qo‘lini birlashtirish mumkin, barmoqlari bilan o‘zini topishi qo‘llarini, mushtini ochib yopa oladi. Uning qo‘llari tobora quloq soluvchi bo‘ladi. 3 oylikning oxiriga kelib chaqaloq o‘zining tanasini yaxshiroq seza boshlaydi. O‘yinchoqlarni ushlab olgisi, qo‘llari bilan predmetlarni olgisi keladi. Qorinda yotgan holda chaqaloq chalqancha o‘girila oladi va boshini 2-2,5 minutga ko‘tara olishi mumkin. U boshini qat’iy ushlaydi va har xil tomonga bura oladi, ya’ni qaray oladi. Huddi mana shu holat uning rivoji uchun katta ahamiyatga ega. U qiziqish bilan uni o‘rab turgan atrof-olamni kuzatadi. 12 haftalik chaqaloq tekis holatdan yon tomonga o‘girila oladi. Qo‘l va oyoqlar harakatlari koordinatsiyalashgan. Undan tashqari qo‘l va oyoqlarini bukishni boshlaydi. Ko‘pincha chaqaloqlarning oyoqlari yuqori ko‘tarilgan bo‘ladi. Agar oyoqlari tagiga biror-bir to‘siq qo‘ilsa, u oyoqlari bilan itarishni boshlaydi. U buni juda katta qiziqish, hoxish bilan bajaradi.4 oylikda: Mana shu davr mobaynida chaqaloqninig rivojlanishida ba’zi bir o‘zgarishlar kuzatiladi. 15 xaftalik chaqaloq yelkasiga suyanib ko‘krak qafasini ko‘tara olishi mumkin. 4 oylikga kelib esa balkim cho’zilgan qo’llar ga suyanib yanada balandroqqa ko’tarilishi mumkun.
Do'stlaringiz bilan baham: |
