1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

37-§. MIRZO ULUG‘BEKNING HUKMRONLIGI DAVRIDA MOVAROUNNAHR


Ulug‘bek – Movarounnahr hukmdori. 1409-yilda Shohrux Samarqanddan Hirotga qaytish oldidan o‘n besh yoshli Mirzo Ulug‘bekni Movarounnahr va Turkistonga hokim qilib tayinlaydi. Ulug‘bek (1394–1449) garchi Movarounnahr bilan Turkistonning hokimi deb e’lon qilinsa-da, aslida uning hokimiyati chegaralari dastavval faqat Samarqand, Buxoro va Nasaf viloyatlari bilangina cheklanardi. Chunki Shohrux tomonidan ⦁ Farg‘onadan to O‘zgangacha Amirak Ahmad, ⦁ Hisori Shodmon esa Muhammad Jahongir ixtiyoriga berilgan edi. ⦁ Turkiston Shayx Nuriddinning tasarrufda edi. O‘sha vaqtda u na Ulug‘bek va na Shohruxni tan olardi. Shuning uchun ham mamlakat notinch edi.
Shayx Nuriddin Turkiston bilan qanoatlanmaydi. 1410-yil 20-aprelda Samarqand yaqinida Qizilravot mavzeyida Shayx Nuriddin boshchiligidagi isyonkor ittifoqchilar bilan Mirzo Ulug‘bek qo‘shinlari o‘rtasida jang bo‘ladi. Jangda Ulug‘bek mag‘lubiyatga uchrab, Kalifga tomon chekinadi. Shohrux Samarqandga yetib kelib, Shayx Nuriddin isyonini bostiradi. 1412-yildan boshlab Movarounnahr va Turkistonni to‘liq boshqarish 18 yashar Ulug‘bek qo‘liga o‘tadi. Ulug‘bek 1414-yilda Farg‘ona va Koshg‘arni egallaydi.
1413-yilda Shohrux tomonidan Xorazm Oltin O‘rda xonlari tasarrufdan qaytarib olingach, Ulug‘bek davlatining  g‘arbiy va janubiy chegaralarining xavfsizligi barqarorlashgan bo‘lsa-da, ammo uning ⦁ shimoli g‘arbiy va ⦁ shimoli sharqiy tomonlari hali xavotirli edi. Shu sababli Ulug‘bek Dashti Qipchoqda boshlangan o‘zaro nizoga hamda Mo‘g‘ulistonda avj olgan ichki kurashlarga jiddiy e’tibor berishga va aralashishga majbur bo‘ladi.