1 – 2-laboratoriya ishlari Mavzu: Tizimning sinflanishi Ishdan maqsad

Modellarning sinflanishi
Modelning kelib chiqishi, turlari tariflovchi hossalariga ko‘ra turli hil klassifikatsiya modellar mavjud. Modellarning klassifikatsiyasi tushunchasini fahriy ishlatilish shartlaridan biri hisoblanadi. Va quyidagi savollarga javob berish o‘rinli deb bilinadi:
Qo‘yilgan vazifani yechimi toppish uchun modelning qaysi turi ko‘proq tog‘ri keladi? Ishlab chiqrilayotgan model qanday sinfga hos va uning ishlatilishi nimaga hos?
Bir nechta asosiy klassifikatsiyani misol qilamiz.
1. Modelning kelib chiqish hoslariga qarab uni 3 gruppaga bo‘lish mumkin:
a. Ob’ektning kuzatuvi orqali kelib chiqadigon fenomenologiklar va ularning tushunishligi
b. Asimptotik-deduksiyaning kelib chiqish oqibati. Yangi bir model umumiy modelni qisman tasodifiga qarab hosil bo‘ladi. Fenomologik modellarning asimptotiklarga o‘tishi, bu ilm-fanning kuchli ekanligini bildiradi.
s. Ansamb modeli- induksiya jarayonida hosil bo‘lgan. Yangi model ummulashgan yoki alohida modellarning sintezi hisoblanadi. Ansambl modellarida ob’ektlarning bog‘liqligiga qarab alohida ob’ektlarning hossalari ko‘riladi. Tizimda modelning mexanik birlashmasi orqali kelib chiqmaydi. Ob’ektlarni ichki hossalar Tizimostisida birlashmasida o‘zgarishi mumkin, u sotsial-iftisodni o‘rganishda bilinadi.
Axborot tizimlarini xayotda qo‘llab qanday natijalar olish mumkin?
- Matematik metod va intellektual tizimlarni qo‘llab, boshqarishning
optimal variantlarini olish.
- Tizimni avtomatlashtirish natijasida ishchilarning vazifalarini
yengillashtirish.
- Eng to‘g‘ri axborotga ega bo‘lish.
- Axborotlarni qog‘ozda emas balki magnit yoki optik disklarda saqlash.
- Mahsulot ishlab chiqarish sarf xarajatlarnini kamaytirish.
- Foydalanuvchilar uchun qulayliklar yaratish.
Tizim atamasi yunoncha “sistema” so‘zidan olingan bo‘lib, “o‘zaro
bog‘langan va belgilangan yaxlitlik, birlik”ni tashkil qiladaigan qismlar yoki ko‘pgina elementlardan tashkil topgan bir butunlikni bildiradi. Tizim ostida faoliyat yuritilishi aniq foydali natija olishga yo‘naltirilgan qismlar va elementlarning o‘zaro mantiqiy va tashqi muhit bilan bog‘liqligi majmui tushuniladi. Agar biz shunday qismlar hech bo‘lmaganda ikkitasini aniqlasak, masalan o‘qituvchi va o‘quvchi o‘qitish protsessida, sotuvchi va xaridor sotuvda, televezor va uzatuvchi stansiya televediniyada va x.k. - bu tizim deb qarashimiz mumkin. Qisqacha qilib aytganda bizni o‘rab turgan olamning mavjudlik tarzi bu tizimdir.