0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Ekskursiya ta’limni
tashkil etish shakli
sifatida


tamiinlashi kerak;

2. 
   bolalarning tanish obye-kt. yoki hodisalar haqidagi ta saw Ur larini kengaytirish, chuqurlashtirish. umumlashtirish uchun takroran ekskursiya uyushtiriladi. Takroriy ekskursiya bola dastlabki ekskursiya paytida kuzatgan obyekt, hodisalarning yangi si fat va xususiyatlarini ochib be- rishga xizmat qiladi;
   
3. 
   dasturiy materialni bosqichma-bosqich murakkablashtirish ikki ya’nalishda amalga oshirilishi zarur; kuzatilgan hodisalar ko‘lamini kengaytirish va u yoki bu hodisalar haqidagi hilimlarni kctma-ketlikda chuqurlashtirish va umumlashtirish;
   

4. 
   har bir ekskursiyada ta'limiy va tarbiyaviy vazitalar birgalikda hal etilishi lozim. Shuning uchun o‘zlashtirilishi lozini bo'lgan bilim va ko'nikmalar hajmini rejalashtirish hamda qandav his-tuyg‘u, munosabat. axloqiy sifat, estetik ehtiyojlarni faollashtirish awaldan o'ylanishi kerak,
   

Ekskursiya o'zaro bir-biri bilan bog'langan aniq iarkihiy tuzilishga. ega: tayyorlov bosqichi, ekskursivaning borishi va ekskursiyadan key in amalgaoshiriladigan ish.
Tayyorlov bosqichi ham pedagogni. ham bolalarni ekskursiyaga tayvorlashni o'z ichiga qamrab oladi. Pedagog ekskursiya mavzusini. uning mazmun-mohlyatini. o'tkazilish muddatmi belgilaydi. Shuningdek. ekskursiya uyushtiriladigan obyektning joylashgan o'rni va holatini ham ko'zdan kechiradi. Ekskursiya davomida beriiadigan namunaviy savollarni tuzadi. she’r, maqol va topishmoqlardan namunalar tanlaydi.
Bolalarni ekskursiyaga ta\^,yorlash ularda o'rganish ko‘zda tutilgan obyekt va hodisalarga doir qiziqish va ehtiyojni hosil qilishni taiab etadi. Butting uchun quvidagi pedagogik usul va vosilalardan fovdalaniladi: 1) ekskursiya jarayonida bolalar kuzaiishi mumkin bo'lgan narsa-buyumlar va hodisalar haqida qiziqarli ma’lumotlar berish; 2) bolalardagi mavjud tajribalarga tayanish; 3) bolalarga emotsional ta'sir ko'rsatish maqsadida san’at asarlaridan foydalanish,
Ekskursiyani amatga oshIrish jarayonida ta’limning turli usJublari (kuzatish, suhbat, tushuntirish)dan foydalaniladi. Dastlab bolalarga obyekt bilan toliq tanishish imkoniyati beriiadi, Shu bilan birga bolalarning kuzatilavotgan obyektni aniq idrok etishlarini badiiy ihoralar yordamida amalga oshirish mumkin: pedagogning o‘zi voki bolalardan biri she’rdan parcha o‘qiydi. Obyekt yaxlit tarzda idrok qilib bo'linganidan so'ng. bolalar uni ehuqurroq anglab olishlari uchun lahlil qilishga o’tiladi. B un da turl i xil savol 1 ardan foy dal an i 1 adi:

1. 
   dalillar keltirishni taiab etuvchi savollar (qandav nopdanadi. qanday qismlardan iborat, qanday xususiyatlar va o'ziga xosliklarga ega);
   
2. 
   fikrlashni faollashtimvchi, qiyoslash, taqqoslash, larqini ajratish, umumlashtirishni taiab etuvchi savollar (munosabat, aioqadorliklarni hosil qilish uchun);
   
3. 
   anglash faolligini rag'batlovcbi, ijodiy fikrlash, xulosalar chiqarish- ga undovchi savollar.
   

Ayrim ekskursiyalar jarayonida suhbat asosiy uslub sifatida xizmat qiladi. Ayniqsa, bolalarni turli kasb egalari (oshpaz, temirchi, sotuvcbi,




fermer. xususiy tadbirkor) faoliyati bilan tanishtirish paytida mazkui uslubdan foydalanish yaxshi samara beradi. Buning uchun tarbiyachi sub bat jaravonida fovdalaniladigan savollarni. avvaldan tayyorlab olishi zarur.
Shuningdek. ekskursiyajarayonida bolalarning fikny faoiiigini qo‘llab- quvvatlash lozim, Ana shu maqsadda bilisb-izlanishni rag'batlovchi ustil- lardan foydalaniladi: bolalarga ular nimalarni o^sylayotgani, ularni nima- iar qiziqtirayotgani, uiarning fikricha nima tushunarsiz ekanligi haqide savollar beriiadi; ular guvohi bodayotgan obyekt, hodisaga mos she’r. maqol, topisbmoqni yodga tushirish so'raladk
Ekskursiya so^:nggidabolaiar nimalarni ko'rganiiklari.bUibolganliklari haqida umumiy xulosalar chiqariiadi. Bir nechta bolaga ularga nimalat qiziqarli bodganligi haqida gapirib berishni takhf etish mumkin.