0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Ta’Iim jarayomni tashkil etish va amalga oshirishga ta’sir ko‘rsatuvehi zaruriy, sababiy, o‘zgaruvchan aloqadorliklaryig‘indisi nima deb ataladi?

1. 
   TaTim vositalari
   
2. 
   Ta’Iim uslublari
   
3. 
   TaTim kategoriyalari
   
4. 
   Ta’Iim qonuniyatlari
   

6. 
   Ta’Hmni rag^atlantirish samaradorligi qaysi javobda berilgan?
   

1. 
   Ichki va tashqi rag‘batlantmshga
   
2. 
   Ijtimoiy va pedagogik rag'batlantirishga
   
3. 
   Moddiy va iqtisodiy rag'batlantirish
   
4. 
   To’gTi javob berilmagan
   

7. 
   Zanionaviy didaktikada ta’limuing tamoyillari to‘g‘ri ajratil gan javobni aniqlang.
   

* A) Mazmunli va tashkiliy ~ uslubik

2. 
   KoTgazmali va amaliy
   
3. 
   Umumiy va yakka
   
4. 
   Og‘zaki va Hmiylik
   

8. 
   TaTimning tashkiliy-uslubik tamoyillari to‘g‘ri berilgan javojb/- ni aniqlang?
   

1. 
   Ta Tinning izchillik, onglilik va koTgazmalilik tamoyili
   
2. 
   Ta'limning tarbivalanuvchanlik, ilmiylik tamoyili
   
3. 
   TaTimning talabchanlik, tushunarlilik va tabiat bilan uyg'umiK tamoyili
   
4. 
   TaTimning insonparvarlik. tushunarlilik tamoyili
   

14. 
    bob. TA’LIMNI TASHKIL ETISH SHAKLLARI
    

Bolaiarning o‘quv
faoliyatini tashkil etish
shaklJari


Ta'limni tashkil etish shakli deganda pe-
dagog va bolaning maxsus tashkil etdgan
faoliyati tushuniladi va kun tartibida ma’Ium
hirvaqtda orikaziladi. Ta’lim shakli bolaiar
soni, pedagogva bolaiar o‘rtasidagi o'zaro ta’sirxususiyari, o‘tkazishjovi.
shimingdek, kun tartibida egaliagan o‘rniga qarab bir-biridan farqlanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolaiarning o⁴quv faoliyatini tashkil etishning uchta asosiy shakli mavjud; individual, guruhli va oramaviy (frontal). Bolaiarning o‘quv faoliyatini tashkil etishning har bir shakli didaktik maqsadi. bolaiarning mustaqillik darajasi, jamoaviy va individual ish- ga munosabati, pedagogik rahbarlik bilan bog‘liqlikda o'ziga xos xusu- siyatlari bilan farqlanadi.
Bolaiarning o‘quv faoliyatini tashkil etishning individual shakli o^;zida bir qancha ijobiy jihatlarni aks ettiradi: o‘quv faoliyati mazmuni. uslubi va sur’atini toTa in dividual ash tirish imkoniyatining mavjudligi hantda aniq bir masalani hai etishda ta’lim oluvchining har bir harakati va ope rats iyalarini kuzatib borishga imkon berishi kabilar. Biroq ta^! lim­ning individual shakli ay rim kamchiliklarga ham ega: vaqtning tejamli emasligi (bir guruhda yigirma nafar bola borisa, pedagog har biri uchun 20-25 minutdan vaqt sarflaydi. Demak, pedagog qariyb olti soat indivi­dual o‘qi.tish bilan shug'uiianadi); pedagog ta'sirining cheklanganligi (pedagogning vazifasi bolaga topshiriq berish va uning bajarilishini tekshirishdan iborat); boshqa bolaiar bilan hamkorlikda ishlash imkoni- yati cheklanganligi (bu holat ijtimoiylashishi jarayoniga salbiy ta’sir ko'rsatadi); jamoada ishlash tajribasining shakllanmasiigi.
Biroq ba'zan o^kquv faoliyatining individual shaklidan foydalanish zaruriyati tug'iiadi. Eng avvalo, rivojlanishida nuqsoni bor, tez-tez kasal- likka chalinuvchi bolaiar bilan individual tartibda ishlash, ularni zarur bilim va kobrikmalarni egallashlariga yordamlashish, psixik jarayonlami bosh- qarishga qobi 1 iyatlilikni rivojlantirish ehtiyoji mavjud. Shuningdek, max­sus qobihyatlar (rasm chizish, qo^shiq aytish, matematikaga doir)ga ega bolaiar bilan ham individual taizda mashg'ulotlar olib borish talab etiladi.
Guruhdagi har bir bola bilan pedagog uning taMim olganlik darajasi, bilim va koTiikmalarni egallashdagi uziiishiarni o‘z vaqtida aniqlash uchun vaqt-vaqti bilan nazorat-tashxis etish tavsifiga ega individual mashg'ulotlarni o’tkazadi.'

Bolalarning o'quv faolivahni tashkil etishning guruhli shakii mash- g'ulotlarni kichik guruhlarda amaiga oshirishni taiab etadi. Buning uchun guruh o3ti nafar boladan oshmagan holda kichik guruhlarga bodinadi. Kichik gumhlarga birlashtirish bolalarning o^£z xohlsh-istaklari. umumiy qiziqishlarini hisobga olgan holda amaiga oshirilishi mumkin, biroq ularning o'zlashtirisb darajasiga ko*ra guruhlarga ajratish tavsiva etilmaydi. Aksincha, kuchli o‘zlashtirish darajasiga cga bolalar bilan pastroq o'zlashtiruvchi bolalardan iborat tarzda guruhni shakllantirish maqsadga muvofiq.

Kichik guruhlarda ishlashni tashkil etish texnologiyasi ham turlicha bo‘lishi mumkin. Ba’zan mashg'ulot birdaniga kichik guruhlarga bodlngan holda odkaziladi, Sunday holatda pedagog bolalarai qanday tartibda joylashtirish haqida o'ylashi lozim. Har bir guruh a’zolari bir-bi- riga qul'ay tarzda o'tirishlari, shu bilan birga oraiiq masofani ham hisobga olish lozim. Chunki guruhlarda ishlash jarayonida kichik guruh a'zolari bir-birlari bilan muloqotga kirishadi, o'zaro hamkorhkda topshiriqni bajarishadi. Shuning uchun ham bundav masbg'ulotiarda hamma vaqt tinchlikni saqlabturishimkoniyati bodmaydi, Mashg'ulotga doirtopshiriq hamma uchun bir xilda yoki alohida-alobida berilishi mumkin, Mash- g‘ulot berilgan topshiriqni o‘ziga xos tarzda taqdim etish bilan tugalianadi.
Zamonaviy maktabgacha ta'llm muassasalarida bolalarning o^;quv faoliyatini tashkil etishning onmmviy (frontal) shakliga ham alohida zaruriyat mavjud. Ommaviy tarzda o’tkaziladigan mashg'ulotlar mazmuni ko‘pincha badiiy tavsifga ega faoliyat kohinishida amaiga oshirilishi mumkin. Masalan, musiqa mashghilotlari. sahna kohinishlarini namoyish etish. o'y in-say ohatlar. samat asarlari bilan tanishish va bosbqalar. Bunday mashg'ulotlarda aqliy faollikni oshirishga undovchi “emotsional ta'sir kohsatislf^- vaxshi samara beradi, bolaning o'z-o'zini namoyon eta olishiga imkon beradi.