0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Maktabgacha ta*lim muas-
sasasida iqtisodiy tushun-'
chalarni berishda vangi
pedagogik texnologiyalardan
fovdalanish vo‘llari


Maktabgacha ta'lim muassasalari-
dagi ta’lim-tarbiya jarayonida axborot
texnologiyalarining joriy etilishi ho-
zirgi vaqtda muhim ahamiyat kasb et-
moqda. Ko'pgina maktabgacha ta’lim
muassasalarimiz yetarli darajada texniU
vositalar bilan ta’minlangan. Bu esa o‘z navbatida ta’lim-tarbiya samara-
dorligini oshirishga, masbg'ulotiami qiziqarli va mazmunli bodishiga olib
keladi.
vTa’lim to'g'risida» gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni nryobga chiqarish sifat ko’rsatkichi bosqichiga kirdi. Yangi «Bolajon» dasturi yaratilib, MTM va tarbiyachilar ixtiyoriga taqdim etildi. Ularning tarbiyalanuvchilar tomonidan o'zlashtirilishi va mustaqiJ. fikr yuritish- lariga undashi bevosita tarbivachi faoliyatiga bogdiqdir. Yangi ((Maktab­gacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasiga qo^;yiladiganDavlaUalablari>>ni oYlashtirishkafolatliyangicha zamonaviy texnologivaasosidaishyuritishni talab etadi. Shu ntasalaning yechimini topishda ta’lim jarayoniga pedagogik texnoiogiyalami olib kirish eng dolzarb masalalardan biridir.
Pedagogik texnologiya oYi ntma? «Texnologiya» yunoncha «texnos» mahorat san’at, «logos» fan, ta'limot so'zi arid an olingan.
Yangi pedagogik texnologiya asosida odkaziladigan mashgbilotlaming an’anaviy mashg'ulotiardan farqi Shuki. bu mashg'ulotda bolaga erkinlik muhitini yaratib berib, unga o^lz fikrini erkin bayon etishga imkon yaratib berishdir. Bolani mustaqil ishlatish deganda, bir necha bolaga topshiriqlami bodib berish orqali inashg‘uiot obish emas, baiki hamma bolalami birga-
164




likda ishlatishni tushunamiz. Bolalarni birgalikda ishlatish uchun taMim jarayonida interfaol uslubiardan foydalanamiz.
lnterfaol - lotincha «inter» so'zidan olingan boTib, «orasida», «o‘rtasi- da» degan ma'nonianglatadi.ya'ni ikki narsao'rtasidagi faollikdeganma‘- noni angiatadi.
TaTimda interfaol uslub - bn tarbivalanuvchi bilan tarbiyachi o‘rta$ida ta'limni o'zlashtirish munosabatlarini kuchavtirish, faollashtirisb demakdir. Mazkur uslublar hamkorlikda ishiash vositaslda mashg‘ulot samaradorli- gini oshirishga yordam beradi. Uiar bolalarni mustaqil fikrlashga undaydi.
Interfaol uslublar tarbiyalanuvcbi bilan tarbiyachining faol muno- sabati. bir-birini toTiq tushunisbiga asoslanadi. Interfaol uslublarni ta'lim jarayoniga joriy etishning tub maqsadi - mashgTilot qaysi shaklda bo'- Imasin, qayerda o'tkazilmasin, mashg‘ulotda tarbiyachi bilan bolalaming hamkorlikda ishlashini tashkil etishdir. Tarbiyachi mashgTilotda tegishli muammolarga bolalarlami jalb etishi, ulaming harakatini faollashtirishi va natijada o'zlashtirishlarini ta'minlashi lozim. Bunda tarbiyachi faqat fasilitator (yod-yoTiq koTsatuvchi. kuzatuvchi, xulosalovchi) vazifasini hajaradi. Ushbu uslublar orqali bolalarning mustaqil fikrlash qobiliyatlari rivojlantirilib, ularda erkin fikrlash, mustaqil qaror qabul qilish, hissiyotlami boshqara olish. tanqidiy va ijodiy fikr yuritishning rivojlanishiga zamin ta\ yorianadi.
Dunyo miqyosida ko^;p villardan beri qodlanilib, vaxshi natijalar bera- yotgan o'qilishning vangi shakl va usullari Respublikamiz xalq ta’limida ilg’or, ijodkor tarbiyachilar tomonidan qoTlaniimoqda. Bu o'qitishning interfaol usulldir. Bu. usulning asl mohiyati bolalarni mustaqil bilim olishga, bilim olish uchun izlanishga. fikrlashga yo'naltirishdir.
Mashg'ulotiar jarayonida qiiyidagi interfaol usuJJardan fovdalanish maqsadga muvofiqdir:

• 
  kichik guruhlarda ishiash;
  
• 
  aqliy hujum;
  
• 
  rolli 0‘yinlar:
  
• 
  kichik guruhlarda ishiash.
  

Kichik guruhlarda ishiash an'anaviv mashgTilotdan nimasi bilan farq qiladi? Bolalarfaol ishlaydilar. topshiriqlarni bajarishga masTiliyat bilan qaraydilar. Bolalar jarnoa bodib fikr-muloxazalarini muhokama qlladilar. Tushunish uchun bir-bhiarini tinglaydilar, savollar beradilar, bir-birlariga yordam beradilar. Guruh ishlarida bolalar o'zlarini erkin tutadilar. Bu

jaravonda javob berishga hadiksiraydigan bolalar ham o'zini erkin tutadilar, o'ziga nisbatan ishonch paydo bo'ladi.

Guruhlardagi ishdan q and ay fovdalanish kerak? Guruhdagi samarali ish bolalami yig‘ib, ularga topshiriqlar yozilgan kartoehkalar berish.bilan belgilanmaydi. Buning uchun tarbiyachi mavzu bilan tanishtirib chiqishi va uning mazmumga oid muammoiarni belgilashi, guruhda ishlashning eng samarali yoMlarini belgilab olishi kerak. Masalan: guruhni 4ta ki~ chik guruhga bo'lib, guruhlarga topshiriq beradi va vaqtni belgilaydi, va mustahkainlash mashg'uloti odilsa, topshiriqlarni bajarish uchun 10 daqiqa beradi. Bolalar guruhda ish boshlaganda bir-birlariga savollar beradilar. egallagan bilimlari bo‘yicha o‘zaro fikr almashadilar. Bolalar guruhlarda ish bilan band bo'lganda. tarbiyachi guruh. bo'ylab yuradi, u barchani kuzatib topshiriqni izohlab beradi, yordamga muhtojlik se- zayotganlarga yordam ko'rsatadi, hamda mashg'ulot mavzusi bilan band bo'lishini kuzatadi. Vaqt tugagandan key in hammaning e’tiborini doskaga qaratib. har bir guruhdan bittadan vakil chiqib. guruh bajargan ishni butun guruh oldida taqdim etadi, Har bir guruh taqdimotidan keyin boshqa guruhdagilar savol beradilar. Tarbiyachi hamma guruh ishlarini yakunlab bo'lgandan so'ng, ularga izoh beradi, xatolar hodsa t-o^;g'rilaydi va xulosalaydi. guruh ishini baholaydi. Guruh ishini tashkii etishda quyidagi tamoyillarni yodingizda tuti-shingiz lozim:
Guruhlartarkibi 3-5 boladan iborat boiishi. Bolalar soniniko'paytirish guruhlarda ishlash jarayonini qiyinlashtiradi va ba’zi bolalarning chetda qolib ketishiga sabab boiadi.
Guruh tarkibini o'zgartirib borish kerak. Har bir mashg'ulotda yangi guruh tashkii etish lozim. Bu hamma bolalami bir-biri bilan. do'stona munosabatda ishlashlarining imkonini tug'diradi.
Guruh tuzishda o'g^;il va qiz bolalardan bir xil guruh bo'lib qolmasliklariga e'tibor bei'ish kerak.
Guruh tarkibini tarbiyachi belgilashi lozim. Har bir guruhda qobiliy atli bolalar bodishiga. qobiliy atli bolalardan guruh tuzihb qolmasUgiga e'tibor berish lozim.
Guruh ishining taqdimotini o'tkazish, yakunlash va ulami rag‘- bati anti rib borish kerak.

? NAZORAT LCHUTV SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. 
   Maktabgacha ta’Iim muassasalarida amalga oshiriladigan iqtisodiy tarbiyaning maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
   
2. 
   Ilk iqtisodiy taMim-tarbiya qaysi masbg'ulotlarda amalga oshiriladi?
   
3. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalarga iqtisodiy bilim berishda Sharq mutafakki r 1 a r i n i n g qar ashlar i.
   
4. 
   Barkamol avlodni tarbivalashda iqtisodiy ta’limning ahamiyati nimalardan iborat?
   
5. 
   Iqtisodiy ta’limning bolalarni kamolotidagi o'rni?
   
6. 
   Iqtisodiy tarbiva berishda bolalarning yosh xususiyatlarining ahamiyati?
   

? MAVZU YUZASTDAN TESTLAR

1. 
   1997-vil 17-avgustda qanday qonun hujjati qabul qilindi?
   

1. 
   "O'zbekiston Respublikasi uzluksiz iqtisodiy ta’Iim-tarbiya kon- sepsiyasi’⁵
   
2. 
   "Huquqiy madaniyatni yuksallirish” Milliy dasturi
   

Q'Ta'lim h/ghisida^gi Qonun
D) ^Kadrlar tayyorlash milliy dasturi⁵’

2. 
   “(Pzbekiston Respublikasi uzluksiz iqtisodiy ta’Iim-tarbiya konsepsivasi” nechchi bosqichda amalga oshiriladi?
   

1. 
   6 " R)7 C) 8 D) 9
   

3. 
   Maktabgacha ta’lim muassasalarida iqtisodiy tarbiya qaysi gu­ru hd an boshlab o‘rgatiladi?
   

1. 
   Ilk yosh guruh B) Kichik yosh guruh
   

3. 
   0‘rta yosh guruh D) Katla yosh guruh ⁴