jadval
Temir yo‘Harda ustki qurilmalarning turiari
Ustki
quril-
ma
turi.
|
Yo‘lning yillik yuklangan- ligi, mln tkm/km.
|
Bosh
yoi-
larda-
gi rels mas- sasi kg/m.
|
Shpal
turi.
|
1 km yo‘ldagi shpallar soni, dona
|
Ballast turi.
|
To‘g‘-
ri
yo‘l-
larda.
|
Egriliklar-
da R<1200 m va V212Q km/s; R<2000m
|
0‘ta
og'ir.
|
50 dan ortiq
|
75
|
Temir- beton va 1 tur to‘- yintiril- gan yogoch shpallar.
|
1840
|
2000
|
Qumli asosdagi parchalan- gan tosh (shchcben) va asbcstli.
|
Og'ir.
|
25-30
|
65
|
Yuqori-
dagidek.
|
1840
|
2000
|
Yuqoridagi-
dek.
|
Nor
mal.
|
. *
25 gacha
|
50
|
Yuqori-
dagidek.
|
1840
|
2000
|
Yuqoridagi- de к hamda kar\'er sha- g'ali va chi - g'anoqlar.
|
Ballast qatlami
Ballast qatlamining asosiy vazifasi shpallardan tushadigan kuchni yer polotnosining asosiy maydonchasiga bir tekis tarqa- tish, shpallaming vertikal va gorizontal kuchlar ta’siriga chidam- liligini ta’minlash, iz osti zaminining elastikligini ta’minlash, hamda rels-shpal panjarasini profilda rostlash va undan ustki suv- larni qochirishdan iborat.
Ballast qatlami o‘zida suv ushlamasligi, asosiy maydoncha- ni ortiqcha namlanishdan saqlashi kerak. Ballast materiali mus- tahqam, elastik, bosimga va atmosfera ta’siriga chidamli hamda arzon boiishi kerak. Ballast zichlanishda maydalanib ketmasli- gi, poyezd o‘tganda changimasligi, shamol uchirmasligi, suv bilan yuvilmasligi va unda o‘t o'smasligi kerak. Ballast sifatida sochiluvchan, suvni yaxshi o‘tkazadigan materiallar: (chaqiq tosh), shag‘al, yirik qum, asbest chiqindilari va chig‘anoq ish- latilishi mumkin. Eng yaxshi material sifatida tabiiy toshlarni parchalab tayyorlangan shcheben va shag‘al tosh ishlatiladi. Temir yoilarda qoilaniladigan shcheben 2 xil oichamda: 25 dan 60 mm gacha va 25 dan 50 mm gacha kattalikdagi par- chalangan tosh boiaklaridan tashkil topadi. Strategiya yoilari uchun va qurilish maqsadlarida boiaklari 5 dan 25 mm gacha boigan mayda shcheben ishlatiladi. Shcheben materiali suvni yaxshi o‘tkazadi, qish sharoitlarida muzlab yopishmaydi, yoining bo'ylama kuchlariga qarshiligini qumlik ballastga nisba- tan 1,5 barobar va vertikal kuchlarga nisbatan 2 barobar oshira- di, ishlash muddati katta. Ammo shcheben temir yoi bo‘ylab tashiladigan sochiluvchan yuklar (ko‘mir, torf, ruda) ta’sirida tez ifloslanadi. Ogirlik kuchlari ta’siridan shcheben boiaklarining
ftSOQ mm
■t—f
2.14- rasm. Ikki yo‘Hik liniyalarda bosh yo‘llar ballast prizmasining ko‘ndalang kesimi: /—shcheben; 2— qum.
yer polotnosiga o‘yilib kirishi va ifloslanishining oldini olish uchun hamda tejamkorlik maqsadida uning ostiga qumli qavat to‘shaladi (2.14- rasm).
Oddiy tosh va tosh-qumli ballastlar tabiiy sharoitlarda qat- lamlangan bo‘lib, suv o‘zanlaridan olinadi. Bunday ballast ar- zon, kam ifloslanadi, ammo bosimga chidamliligi kamroq, suv- ni yomon
0‘tkazadi va qishda muzlab yopishib qolishi mumkin.
Ballast qatlami yo‘lga prizma shaklida to‘shaladi va odatda yon tomonlari 1:1,5 nisbatda yotqiziladi. Ustki qismining kengligi belgi- langan me’yorlar asosida olinadi (
2.2- jadval).
2.2- jadval
Ballast qatlamining o‘lchamIari
Yo‘I ustki tuzilishining
turi
|
0‘ichamlar, sm
|
a
|
b
|
d
|
Me’yoriy.
|
25/30*
|
20
|
25
|
Og'ir.
|
30/35
|
20
|
35
|
0‘ta og'ir.
|
35/40
|
20
|
45
|
* surati - yog‘och shpallar uchun, maxraji — temir-beton shpallar uchun.
Tezyurar poyezdlar harakatlanadigan yo‘llarda faqat shche- benli ballast yotqiziladi, yillik yuklanganlik 50 mln tkm/km dan ortiq bo‘lganda ballast prizmasining kengligi qo‘shimcha 20 sm ga, qalinligi 5 sm ga oshiriladi. Bekatlaming qabul-jo‘natish yo‘llarida ballast qavatining qalinligi shpal ostida 30 sm, qolgan yo‘llarda esa 25 sm qabul qilingan.
Shpallar
Shpallar rels ostiga asos bo‘lib, relsdan kuchlanish. qabul qilib, ballast qatlamiga o‘tkazadi. Bundan tashqari shpallar ularga relslarni o‘rnatish, yo'lning muntazam kengligini ta’minlash uchun ham xizmat qiladi. Shpallar mustahkam, elastik, arzon va elektr tok- lariga yetarlicha qarshilikka ega boiishi kerak. Shpal materiali si- fat i da yog‘och, temir-beton va metall ishlatiladi (2.16- rasm).
Temir-beton shpallarning qo‘llanilishi xalq xo‘jaiigi uchun katta ahamiyatli bo‘lgan yog‘och ishlatishni tejaydi. 0‘zbekistonda mahalliy quriiish materiallarining ko‘pligi temir-beton shpallar- ni juda keng miqyosda qo‘llash imkoniyatini beradi.