0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi


- rasm. Temir yo‘l ustki tuzilishi



Download 0,91 Mb.
bet14/74
Sana15.04.2022
Hajmi0,91 Mb.
#552876
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   74
Bog'liq
Kitob bekat va tugunlari

2.13- rasm. Temir yo‘l ustki tuzilishi.
/—relslar; 2— shpallar; 3— relslarning oraliq mahkamlagichlari; 4— shcheben ballast; 5-qumli to'shama.


  1. jadval

Temir yo‘Harda ustki qurilmalarning turiari

Ustki
quril-
ma
turi.

Yo‘lning yillik yuklangan- ligi, mln tkm/km.

Bosh
yoi-
larda-
gi rels mas- sasi kg/m.

Shpal
turi.

1 km yo‘ldagi shpallar soni, dona

Ballast turi.

To‘g‘-
ri
yo‘l-
larda.

Egriliklar-
da R<1200 m va V212Q km/s; R<2000m

0‘ta
og'ir.

50 dan ortiq

75

Temir- beton va 1 tur to‘- yintiril- gan yogoch shpallar.

1840

2000

Qumli asosdagi parchalan- gan tosh (shchcben) va asbcstli.

Og'ir.

25-30

65

Yuqori-
dagidek.

1840

2000

Yuqoridagi-
dek.

Nor­
mal.

. *
25 gacha

50

Yuqori-
dagidek.

1840

2000

Yuqoridagi- de к hamda kar\'er sha- g'ali va chi - g'anoqlar.



Ballast qatlami
Ballast qatlamining asosiy vazifasi shpallardan tushadigan kuchni yer polotnosining asosiy maydonchasiga bir tekis tarqa- tish, shpallaming vertikal va gorizontal kuchlar ta’siriga chidam- liligini ta’minlash, iz osti zaminining elastikligini ta’minlash, hamda rels-shpal panjarasini profilda rostlash va undan ustki suv- larni qochirishdan iborat.
Ballast qatlami o‘zida suv ushlamasligi, asosiy maydoncha- ni ortiqcha namlanishdan saqlashi kerak. Ballast materiali mus- tahqam, elastik, bosimga va atmosfera ta’siriga chidamli hamda arzon boiishi kerak. Ballast zichlanishda maydalanib ketmasli- gi, poyezd o‘tganda changimasligi, shamol uchirmasligi, suv bilan yuvilmasligi va unda o‘t o'smasligi kerak. Ballast sifatida sochiluvchan, suvni yaxshi o‘tkazadigan materiallar: (chaqiq tosh), shag‘al, yirik qum, asbest chiqindilari va chig‘anoq ish- latilishi mumkin. Eng yaxshi material sifatida tabiiy toshlarni parchalab tayyorlangan shcheben va shag‘al tosh ishlatiladi. Temir yoilarda qoilaniladigan shcheben 2 xil oichamda: 25 dan 60 mm gacha va 25 dan 50 mm gacha kattalikdagi par- chalangan tosh boiaklaridan tashkil topadi. Strategiya yoilari uchun va qurilish maqsadlarida boiaklari 5 dan 25 mm gacha boigan mayda shcheben ishlatiladi. Shcheben materiali suvni yaxshi o‘tkazadi, qish sharoitlarida muzlab yopishmaydi, yoining bo'ylama kuchlariga qarshiligini qumlik ballastga nisba- tan 1,5 barobar va vertikal kuchlarga nisbatan 2 barobar oshira- di, ishlash muddati katta. Ammo shcheben temir yoi bo‘ylab tashiladigan sochiluvchan yuklar (ko‘mir, torf, ruda) ta’sirida tez ifloslanadi. Ogirlik kuchlari ta’siridan shcheben boiaklarining

ftSOQ mm

■t—f
2.14- rasm. Ikki yo‘Hik liniyalarda bosh yo‘llar ballast prizmasining ko‘ndalang kesimi: /—shcheben; 2— qum.

yer polotnosiga o‘yilib kirishi va ifloslanishining oldini olish uchun hamda tejamkorlik maqsadida uning ostiga qumli qavat to‘shaladi (2.14- rasm).


Oddiy tosh va tosh-qumli ballastlar tabiiy sharoitlarda qat- lamlangan bo‘lib, suv o‘zanlaridan olinadi. Bunday ballast ar- zon, kam ifloslanadi, ammo bosimga chidamliligi kamroq, suv- ni yomon 0‘tkazadi va qishda muzlab yopishib qolishi mumkin.
Ballast qatlami yo‘lga prizma shaklida to‘shaladi va odatda yon tomonlari 1:1,5 nisbatda yotqiziladi. Ustki qismining kengligi belgi- langan me’yorlar asosida olinadi (2.2- jadval).

2.2- jadval
Ballast qatlamining o‘lchamIari

Yo‘I ustki tuzilishining
turi

0‘ichamlar, sm

a

b

d

Me’yoriy.

25/30*

20

25

Og'ir.

30/35

20

35

0‘ta og'ir.

35/40

20

45

* surati - yog‘och shpallar uchun, maxraji — temir-beton shpallar uchun.

Tezyurar poyezdlar harakatlanadigan yo‘llarda faqat shche- benli ballast yotqiziladi, yillik yuklanganlik 50 mln tkm/km dan ortiq bo‘lganda ballast prizmasining kengligi qo‘shimcha 20 sm ga, qalinligi 5 sm ga oshiriladi. Bekatlaming qabul-jo‘natish yo‘llarida ballast qavatining qalinligi shpal ostida 30 sm, qolgan yo‘llarda esa 25 sm qabul qilingan.


Shpallar
Shpallar rels ostiga asos bo‘lib, relsdan kuchlanish. qabul qilib, ballast qatlamiga o‘tkazadi. Bundan tashqari shpallar ularga relslarni o‘rnatish, yo'lning muntazam kengligini ta’minlash uchun ham xizmat qiladi. Shpallar mustahkam, elastik, arzon va elektr tok- lariga yetarlicha qarshilikka ega boiishi kerak. Shpal materiali si- fat i da yog‘och, temir-beton va metall ishlatiladi (2.16- rasm).

1 turdagi shpallar magistral yo‘llaming bosh yoilariga, II turdagilar bekat va korxonalaming shoxobcha yo‘llariga va III turda- gilari sanoat korxonalariga moijallangan. Yog‘och shpallarning standart uzunligi 2750 mm boiib, o‘ta yuklangan yoilar uchun 2800 mm uzunlikda ham tayyorlanishi mumkin.
Ko‘ndalang kesim shakli bo‘yicha yog'och shpallar ikki tur- da tayyorlanadi: A turdagi qirqma shpallar 4 tomonidan arralan- gan boiadi. В turdagi brush shpallarning faqat ustki va ostki to- moni arralangan boiadi. Bu ikki turdagi shpallarning har biri oichamlari bo'yicha 3 xildir (2.15- rasm).
165


I
ЭО
■—I

IA
B



2
250

50

280

f ^
11 в \ f

■■c

* 230 >




260




111 в

sat *0 I
T

230 I




«С
250 -< *■





2.15- rasm. Yog‘och shpallarning ko‘nda!ang kesimi
(oichamlar mm da).





300


2.16- rasm. Temir-beton shpal.

Temir-beton shpallarning qo‘llanilishi xalq xo‘jaiigi uchun katta ahamiyatli bo‘lgan yog‘och ishlatishni tejaydi. 0‘zbekistonda mahalliy quriiish materiallarining ko‘pligi temir-beton shpallar- ni juda keng miqyosda qo‘llash imkoniyatini beradi.







8 7 6 5 4
2.17- rasm. Temir-beton shpallar uchun KB rusumidagi ajratma mahkamlagich:
1 - klemmali prujinali bolt; 2 — klemma; 3 - ajratib turuvchi vtulka;
4 - belgiiovchi (закладной) bolt; 5 - anker shayba; 6 - taglik;
7— rezina taglik; 8— metall taglik; 9~ yassi shayba;
10 - ikki murvatli prujinali shayba.
Reis ostida shpallaming bo‘ylama joylanish tartibi uning «epyu- rasi» deyiladi. Temir yoilarda shpallar 4 epyurada qoilanilib, 1 km yo‘l uzunligida 1440—1600, 1840 va 2000 dona shpal qo‘yilishi mumkin. Hozirda temir yoilarda rels ostiga temir-beton blokli, yaxlit plitali va ramali beton konstruksiyalar qoilanila boshladi.
Relslar
Rels harakat tarkibi g‘ildiraklarini yo‘naltirish, undan yuk- lanishni olib va shpallarga berish uchun moijallangan. В undan tashqari avtoblokirovkali uchastkalarda relslar signal toklarini, elektr tortishda esa qaytish toklarini o‘tkazuvchi sifatida ishla-
tiladi.
Barqaror ishlash uchun relslar pishiq, mustahkam, ko‘pga chidaydigan, qattiq bo‘lishi, ammo mo‘rt bo‘lmasligi kerak. Churiki uiarga zarbli dinamik yuklanishlar tushadi. Rels o‘ta chidamli po-iatdan tayyorlanadi. Relslar og‘irligi va ko‘ndalang profiliga bogliq holda R50, R65 va R75 turlarga bolinadi. R harfi «rels»ni biidiradi, raqam esa 1 m uzunlikdagi relsning yaxlitlan- gan massasini kilogrammlarda ifodaiaydi.
U yoki bu rels turini tan lash liniyaning yuklanganligiga va poyezdlaming harakat tezliklariga bog‘liq. Yoiovchi poyezdlari yuqori tezlik bilan yuradigan liniyalarda R65 turdagi relslar yot­qiziladi.
Relslarning xizmat muddatini oshirish o‘zaro bogiiq tad- birlar kompleksinJ o‘tkazish bilan amalga oshiriladi: rels mas­sasini oshirish; rels poiati sifatini koiarish; uloqsiz yoi hisobiga relslarning ish sharoitini yaxshilash; rels kallagi yuzasini silliqlash, uning yon tomonini moylash va h.k. Nosoz relslarni almashtirish uchun yo4lning har kilometrida maxsus dastgohlarda saqlanadi- gan relslar zaxirasidan foydalaniladi.

Download 0,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish