III bekat 13.6- rasm. Bekatlari ketma-ket joylashgan tugun chizmasi. ladi. Bekatlaming ketma-ket joylashtiri 1 ishi katta miqdorlarda yuk vagonlari jamlanadigan saralash bekatini shahardan bir muncha uzoqlashtirishga imkon yaratadi. Shu bilan birga saralash bekati hudu- dida Ьафо etilgan temir yo‘l va ishchilar shaharchasining katta shahar bilan qulay bog‘lanishiga qulaylik tug‘diradi. Rasmda ko‘rsatilganidek yoiovchi bekatiga olib boruvchi bosh yoilarning saralash bekatining bir tomonida joylashishi yoiovchi poyezdlari harakatini qisqa yoi bilan, ortiqeha burilishlarsiz, oso- yishta amalga oshirilishiga yoi ochadi. Saralash bekatidan yoiovchi bekat tomoniga jo‘natiladigan yoki, aksincha, qabul qilinadigan yuk poyezdlari yoiovchi bekati orqali o'tkazilishi mumkin. Ammo bunday harakat yoiovchi poyezdlar harakati katta boigan bekatlarda noqulayliklar va yolovchilarning bekat yollaridan olishiariga halaqit qiladi. Uning oldini olish uchun saralash bekatidan yoiovchi bekati tomoniga chiqishni aylanma vo‘1 orqali olkazib yo‘nalish yoilari kesishu- vini B—E tomonga, yoiovchi bekatidan tashqariga olkazish mumkin. Bunday boglanish tugun hududida ortiqeha bosh yoilar qurilishi va kesishuv yollarida strelkali ulanishlarni boshqarishni asosiy bekatlardan uzoqlashtirishga olib keladi. Ketma-ket tugunlarda mahalliy yuk vagonlarining vurish masofaiari uzayadi. Uni kamaytirish maqsadida tugun bekatlariga keladigan mahalliy vagonlarni tugunoldi bekatlarida guruhli poyezdlar tarkibida jo'natish texnologiyasi qollanishi mumkin. Radial tugunlar
Radial turdagi tugunlar yirik shahar va sanoat markazlari bunyod etiladigan hollarda, tugunga asosiy liniyalardan tashqari bir necha yangi yolialishlar kelib qo‘shiladigan hollarda yuzaga
keladi. Radial tugunlarda barcha yangi yo‘llar asosiy bekatga kelib ulanadi (13.7- rasm). Bunda I asosiy bekat o‘rnidajuda katta miqdorda vagonlarni qayta ishlovchi saralash bekati va u bilan bir- lashtirilgan yirik yoiovchi bekati kompleksi yuzaga keladi. Bunda barcha yo‘nalishlar bo‘yicha yoiovchi poyezdlariga xizmat ko‘rsatish bir joy da jamlanadi va bu yoiovchilar uchun katta qulayliklar yaratadi. Saralash ishlarining yagona markaziy bekatda jamlanishi ishlash uchun qulay, ammo burchak osti yo‘nalish vagonlari uchun bir muncha ortiqcha yurishlarga sabab boladi. Tugun rayonida yirik sanoat korxonalari va rayonlarining ЬафО etilishi yangi ixtisoslashgan bekatlar qurilishiga olib keladi. Chiz- madagi II, III va IV bekatlar shunday bekatlardan boiib, ularda, asosan, mahalliy yuk ishlari bajariladi. Shaharga xizmat qiluvchi yuk hovlisi II yuk bekati rayonida joylashtirilishi mumkin. Tushirish uchun keladigan mahalliy yuk vagonlari katta boigan tugunlarda bunday vagonlar qayta ishlanuvchi poyezdlar bilan I asosiy saralash bekatiga keladi va u yerda qayta ishlanib, alohida tarkiblarga to‘planadi. Mahalliy vagonlar tushirish joylariga borish uchun saralash bekatidan tugun ichida uzatma poyezdlar bilan tegishli rayondagi yuk bekatiga yuboriladi, shu sababli bu vagonlar tugunda juda ko‘p qo‘shimcha harakatlarni amalga oshiradi. 0‘z yo‘nalishini o‘zgartiruvchi barcha o‘tuvchi burchak osti yo‘nalishli tranzit poyezdlari ham markaziy bekatga qabul qilinib, u yerda lokomotiv almashtiriladi, tarkiblar texnik va tijorat ko‘riklaridan o‘tkaziladi va orqaga jo'natiladi. Bunday ixtisoslanish markaziy saralash bekatining ishini yanada qiyinlashtiradi, ko‘plab harakat yollarining kesishuvlarini keltirib chiqaradi. Buning oldini oiish uchun tugunoldi aylanma yollari qurilib, burchak osti yo‘nalish poyezdlarini tugunga kiritmay o‘tkazish yo‘lga qo‘yilishi kerak. Odatda asosiy bekatning rivojlanishi tarixiy sharoitlar bilan bog‘liqdir, aksariyat hollarda bekat atroflari yirik kapital inshootlar va shahar qurilishlari bilan egallangan bo‘ladi va natijada saralash bekatining taraqqiy qilishiga imkon bermaydi. Bunday holatlarda tugunda yangi saralash bekatini qurish masalasi tegishli texnik- iqtisodiy izlanishlar bilan asoslanishi mumkin. Berk turdagi tugunlar
Berk turdagi tugunlar geografik va iqtisodiy sharoitlari bo‘yicha temir yo‘l tugallanadigan rayonlarda quriladi va belgilangan miq- dordagi ishlarni bajarish uchun bir yo'ki bir necha bekatlar quriiishini taqozo etadi. Aksariyat berk turdagi tugunlar dengiz yoki katta daryo qirg‘oqlariga yaqin joylarda yuzaga keladi. Tugundagi bekatlarning biri yo‘lovchi va mahalliy yuk ishlariga xizmat ko‘rsatsa, ikkinchisi, asosan, port bekati vazifasini o‘taydi (13.8- rasm). Agar berk turdagi tugun suv havzalari qirg‘oqlarida joylash- magan bo‘lsa, u holda bekatlarning biri yo‘lovchi poyezdlariga,
