0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

4,8 - SJ-



r
5.7 - rasm. Oraliq bekatida yuk hovlisining chizmasi.
Yopiq (beton yoki gishtli omborxona) va ochiq ombor­xonalar namunaviy loyihalar asosida quriladi. Omborxona keng­ligi 12, 18 va 24 m, rampa kengligi esa temir yoi tomondan kamida 3 m va avtomobillar kelish tomonidan esa kamida 1,5 m qilib quriladi. Omborxonalar va platformalar uzunligi sutka davomida tushiriladigan vagonlar soniga qarab hisoblanadi. Yuk ishlari katta boimagan yangidan qurilgan oraliq bekatlarda, odatda, bitta yagona o‘zaro uyg‘un omborxona seksiyasi qurilib, u yopiq platformalar va to‘kma yuklar maydonchalarini o‘z tarkibiga oladi.

6. 
   BOB.
   

RAZYEZDLAR, QUVIB 0‘TISH PUNKTLARI YA ORALIQ BEKAT LARI N1 QAYTA QURISH

1. 
   Razyezdlar, quvib o‘tish punktlari va oraliq bekatlarini qayta qurish sabablari
   

Oraliq bekatlari, razyezdlar va quvib o‘tish punktlari temir yoilarida elektrli tortishga o‘tganda, katta quwatli lokomotivlami qo‘llashda, 2- bosh yoi qurilishi, bir yoilik uchastkalarda (liniya- larda) poyezdlarning beto‘xtov kesishuvlarini tashkil qilishda, qo‘shma poyezdlarni o‘tkazish, yuk inshootlarini rivojlantirish, kor- xona tarmoq yo‘Uarinmg ulanishi natijasida qayta quriladi (6.1-rasm).


6.1- rasm. Oraliq bekatiga yangi liniya qo‘shilishi.



Boshlangich uch holat tadbirlari temir yoilarni (liniyalami) rekonstruksiyalash yoki kuchaytirish loyihalarining asosiy qismi boiib, yoilaming o‘tkazish va tashish qobiliyatini oshirish maqsad- larida bajariladi. Boshqa holatlarda esa bekatlar uchun alohida loyiha- lar tuziladi. Loyihalash, awalo, bekatlaming mavjud yoi tarmoq­lari va texnik jihozlanishining o^£tkazish va qayta ishlash qobiliyatini tekshirishdan boshlanadi. Rekonstruksiyalash faqat o‘tkazish va qayta ishlash qobiliyati kamligidan boiib qolmay, balki bekat yoi tar- moqlarining mukammal emasligi sababli ham boiishi mumkin.
Qayta qurish loyihasi mavjud bekatning plani (rejasi), bo‘ylama va ko‘ndalang kesimlari, muhandislik-geologjk maiumotlar hamda ajratish punktining kelajak taraqqiyoti va mahalliy sharoitlar asosida bajariladi. Ajratish punktlarini qayta qurishda mavjud inshoot va qurilmalarni maksimal saqlash va unumli ishlatish, yangi texnik yutuqlami va ilg‘or texnologiyalami qo‘llash, yoiovchilarga va bekat­ga bogiangan korxonalarga xizmat qilishni yaxshilash maqsadlari hisobga olinadi. Shu bilan birga atrof-hududlarda sanoat korxona- lari, shahar qurilishlarining rivojlanishi korxona tarmoq yoilarining ulanishini ham nazardan qochirmaslik kerak.

2. 
   Razyezd va oraliq bekatlarini ikki yoilik qo‘ymalar uchun qayta qurish
   

Bir yoilik uchastkalarda ikki yoilik qo‘ymalar qurilishi bu amalda uzaytirilgan ajratish punkti boiib, qarama-qarshi yo‘nalish poyezdlarini yuqori tezlikda beto‘xtov oikazish imkonini beradi. Shu bilan birga ikkinchi yoi qo^£ymasini temir yoini toiiq ikki yoilik qilib qurishda boshlangieh bosqich deb qarash mumkin.
Ikki yoilik qo‘yma chegarasida razyezd va oraliq bekatlami qayta qurislini bosh yoilarni ixtisoslashdan boshlash kerak. Bosh yoilarni o‘ng tomonlama harakat uchun ixtisoslash signallashtirish, markaz- iashtirish, blokirovka (SMB) bilan jihozlashni arzonlashtiradi.
Ayrim hollarda har bir bosh yoini ikki tomonlama harakat uchun SMB qurilmalari bilan jihozlash xarajatlarni ko‘paytirsa ham, harakat ko‘p boigan hollarda foydalanish samaradorligi hisobiga o'zini oqlashi mumkin. 6.2- rasmda bir yoilik uchastka­larda poyezdlarni beto‘xtov o‘tkazish va ikki yoilik qo‘ymalar qurish bilan bogiiq boigan loyinalar chizmalari keltirilgan. Ikki yoilik qo‘ymaiarga kirishda krestovina markasi 1/18, 1/22 boigan strelkali o‘tkazgiehlar yotqizilishi kerak.
ikki yoili qo'ymaiarda ayrim poyezdlar to‘xtab o‘tishi nazarda toiilsa, yoi oraligi kamida 5,3 m boiishi kerak. Ikki yoili qo‘ymaning qolgan qismida yoi oraligi peregondagi kabi. 4,1 m boiishi mumkin.
Ikki yoili qo‘ymalatda har bir bosh yoi ikki tomonlama hara­kat uchun moijallangan boisa, u he Ida chap tomonlama harakat holatlarida signallar qo‘yish uchun yoi oraligi to‘g‘ri uchastkalaraa kamida 5,2—5,3 metr qo‘yilishi kerak. Yoi quriiish harajatlari va ish hajmini oshirmaslik maqsadida yoi oraligini kengaytirmay, signal- larni yoi tepasida ko‘priksimon qilib o‘rnatish mumkin boiadi.
а тз ^> j

2. 
   rasm. Oraliq bekatini ikki yoili qilib qayta qurish.
   

6. 
   BOB. UCHASTKA BEKATLARI
   

1. 
   Uchastka bekatlarining vazifasi
   

Uchastka bekatlari asosan quyidagi vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallanadi: o‘tkinchi tranzit poyezdlarga xizmat ko‘rsatish, lokomotivlar va lokomotiv brigadalarini almashtirish; uchastka va terma poyezdlar tarkiblarini tarqatish va qayta tuzish; harakat tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish hamda yo‘lovchi yuk va tijorat ishlarini bajarish.
Uchastka bekatlari sanoat korxonalari, omborxonalar va kon- larning tarmoq yollariga xizmat ko‘rsatadi. Ayrim uchastka bekat­larida yoiovchi vagonlarini suv va yoqilgl bilan ta’minlash, izo- termik vagonlar ta’minoti va boshqa jarayonlar bajariiadi. Poyezd­larga lokomotiv xizmat ini ko‘rsatish bo‘yicha uchastka bekatlari asosiy, qaytarish deposi yoki lokomotivlami qaytarish va loko­motiv brigadalarini almashtirish punktli boiishi mumkin.
Uchastka poyezlarida ikki xil guruh vagonlari kelishi mum­kin: shu bekatda tushirish yoki ortish uchun keladigan vagonlar va yondosh uchastkalardagi oraliq bekatlariga boradigan vagon­lar guruhi. Ikkinchi guruh vagonlaridan terma poyezdlar va boshqa ko‘p guruhli poyezdlar tuzilib, ularda uchastkalardagi oraliq bekatlariga boradigan vagonlar tartibli qilib qo‘yiladi.
Terma poyezdlarda keladigan vagonlardan va bekatda ortilgan yukli vagonlardan keyingi uchastka va saralash bekatigacha bora­digan yangi uchastka poyezdlari tuziladi, ayrim holatlarda esa o‘tuvchi (сквозной) poyezdlar tuziladi.
Uchastka va terma poyezdlarni tuzish uchun vagonlar sara­lash parki yollarida to‘planadi. Tarkiblarni tarqatish va qayta tu­zish ishlari manevr tortish yollari orqali bir yoki ikki lokomo­tiv bilan bajariiadi, ish hajmi katta boigan holatlarda esa kichik quwatli saralash tepaligidan foydalaniladi.
Tayyor boigan tarkiblarni qabul-jo‘natish yollariga olkaziladi yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri saralash parki yollari orqali jo‘natiladi.
Uchastka bekatlarining mahalliy vagon oqimini qayta ishlash- dagi ahamiyati shu bekatga yondosh uchastkalar uchun mahal­liy poyezdlami tuzish rejasiga bogiiq boiadi.
Mahalliy yuk poyezdlarini tuzish saralash va tugun uchastka bekatlarida bajarilsa va shunga tegishli mahalliy vagonlar oqimi boiganda muomalaga terma-o‘tkinchi (сборно-сквозной), ter- ma-uchastkali (сборно-участковой) va uchastkali-guruhli (участково-групповой) poyezdlar kiritiladi.
Tugunsiz uchastka bekatlarida mahalliy poyezdlami qayta tu­zish o‘rniga o^£tayotgan terma-o‘tkinchi, terma-uchastkali va gu- ruhli poyezdlarda vagonlar guruhi almashtirlishi mumkin. Ajra- tilgan vagon guruhlarini tortish yoii orqali saralash parki yoilariga oikaziladi, ulanadigan vagon guruhini esa saralash parkidan olib, poyezd tarkibiga ulanadi. Vagonlar guruhi tranzit poyezdlarga ula­nishi mumkin.
Terma-o‘tkinchi, terma-uchastkali va guruhli poyezdlar soni ko‘p boisa, ular bilan ishlash uchun qabul-jo‘natish parkida ikki-uch yoili alohida seksiya ajratilishi mumkin. Mavjud bekatlarda ushbu seksiya qabul-jo‘natish va saralash parki yoilari hisobiga (bekatning umumiy yoilar sonini oshir- may) ajratilishi mumkin. Yirik sanoat rayonlariga xizmat ko‘rsatadigan uchastka bekatlarida o‘tkinchi poyezdlar va jo‘natuvchilar marshrutlari poyezd tuzish rejasi asosida tuzi­lishi mumkin.
Ughastka bekatlarida yoiovchi va bagaj ishlari, odatda, oraliq bekatlariga qaraganda ancha katta miqdorda bajariladi. Uchastka bekatlarida to‘xtab o'tadigan tranzit yoiovchi poyezdlari bosh yoilarga yoki yoiovchi qabul-jo‘natish yoilarida qabul qilinadi. Tranzit poyezdning turish vaqtida yoiovchilarni chiqarish va tu- shirish bilan bir vaqtda bagaj, pochta yuklari ortiladi va tushirila- di, vagonlar tarkibi tdxnik ko‘rikdan o‘tkaziladi, ayrim vagon­lar ajratmay ta’mirlanadi, ayrim bekatlarda tarkib suv bilan, qish kunlarida esa yoqilgi bilan ta’minlanadi. Hozirgi vaqtda bu ishlarayrim uchastka bekatlarida bajariladi. Ushbu uchastka bekatida to‘xtamaydigan, tezyurar yoiovchi poyezdlar bosh yoilar orqali beto‘xtov o'tkaziladi.
Uchastka bekatining yuk ishlari quyidagilardan iborat: vagon- larni yuk rayonida moddiy omborxonalarda va boshqa yuk front- larida ortish-tushirish; bekatga ulanadigan korxona shoxobcha yollariga' xizmat ko‘rsatish; vagon tarozilarida shu bekatda ortil- gan yoki tarozi bolmagan oraliq bekatlaridan keladigan vagon­larni ortish. Ayrim uchastka bekatlariga mayda jo‘natishlarni sara­lash, izotermik vagonlar ta’minoti, jonzot molli vagonlarni suv bilan ta’minlash, bo‘sh vagonlarni tozalash va yuvish kabi ish- larni bajarish yuklatilishi mumkin.

2. 
   Uchastka bekatlarining ishlash texnologiyasi