0Raqamli texnologiya fakulteti 2-kurs talabalariga 4-semestr uchun «Falsafa» fanidan yakuniy nazorat savollari

go’zallik  –  ulug’vorlik  – 
fojiaviylik  –  kulgililik;  estetik  ideal  –  estetik  did  –  estetik 
tuyg’u;  san’at  –  badiiy  obraz  –  ijodkorlik 
ko’rinishdagi 
tizim  estetika  fanining    kategoriyalar  tasnifida  kengroq 
qo’llanilmoqda.  
Estetik kategoriyalarning tasnifi, tizimlari, turlari va 
xususiyatlari 
rus 
nafosatshunos 
olimlarining 
qator 
tadqiqotlarida  o’rganilgan.  Ayniqsa,  Ye.G.Yakovlev 
tomonidan estetika kategoriyalarining tizimlashtirilishi bir 
qadar  qiziqarli  va  kengqamrovliligi  bilan  muhim 
ahamiyatga  ega.  U  o’zi  ishlab  chiqqan  tizimda 

---

kategoriyalarni uchta guruxga ajratadi. Bular: 1) obyektiv, 
2)  obyektiv-subyektiv,  3)  subyektiv.  Bu  tizim  ushbu 
jadvalda quyidagicha aks etgan: 
 
Nafosat   
 
 
Universal 
kategoriyalar 
Go’zallik  
 
Estetik ideal 
 
 
San’at 
Ulug’vorlik 
 
 
Estetik did 
 
 
Badiiy obraz 
Fojeaviylik 
 
Estetik tuyg’u   
 
Ijod 
Obyektiv kategoriyalar  Obyektiv-subyektiv 
kategoriyalar 
Subyektiv kategoriyalar 
. 
14 
2 
1 
8 
Hozirgi globallashuv  jarayoni va uning amaliyotga ta’siri. 
Bugungi 
globallashuv, 
dunyo 
xalqlari 
madaniy 
aloqalarining  kengayib  borishida  kishilarimizda,  ayniqsa 
yoshlarimizda  milliy  qadriyatlarimizga  sodiqlik  ruhida 
tarbiyalash alohida ahamiyat kasb etmoqda. Shunga ko’ra 
yoshlarimiz  milliy  etikyet  ko’nikmalarini  shakllantirish 
bugungi  tarbiya  tizimining  muhim  vazifasi  hisoblanadiki, 
oila  buni  amalga  oshuruvchi  asosiy  sub'yekt  sanaladi. 
Darhaqiqat,  odob  ko’nikmalari  bolada  yoshlikdan 
byevosita 
ota-onaning 
namunaviy 
hatti-harakatlari 
ta'sirida 
shakllanadi. 
“qush 
uyasida 
ko’rganini 
qiladi”degan    xalq  hikmatida  ana  shu  oddiy  haqiqat 
mujassamlashgandir
 
15 
1 
1 
7 
O‘zbekistonda  demokratik jamiyat  qurishning asosiy tamoyillar 
va falsafiy masalalari. 
16 
 
1 
1 
7 
Jamiyatning ma’naviy taraqqiyoti deganda nimani tushunasiz. 
Falsafiy  tafakkur  tarixida  jamiyatning  mohiyati  va 
rivojlanishiga oid turli nazariyalar mavjud. Xususan, nemis 
faylasufi  I.Kant  jamiyatning  vujudga  kelishini  axloqning 
shakllanishi  bilan  izohlagan.  G.Gegel  esa  jamiyatning 
shakllanishi  va  rivojlanishi  sabablarini  mutlaq  ruhning 
rivojlanishi bilan, L.Feserbax din bilan bog’langan, ijtimoiy 
taraqqiyot  sabablarini  diniy  ong  taraqqiyotidan  izlagan. 
Fransuz  mutafakkiri  O.Kant  jamiyatning  rivojlanish 
sabablarini  insoniyat  ma’naviy  taraqqiyotining  uch 
bosqichi  (geologiya,  metafizik,  pozitiv  bosqichlar)  bilan 
izohlagan.  K.Markas  jamiyatning  rivojlanish  sabablarini 
sinfiy  kurash  va  inqilobiy  o’zgarishlar  bilan  bog’lagan, 
barcha  ijtimoiy  hodisa  va  jarayonlarni  sinfiy  nuqtai 
nazardan  tushuntirgan.  Ijtimoiy  ziddiyatlarni 
sun’iy 
ravishda  mutlaqlashtirgan  va  ziddiyatlarni  hal  etishning 
asosiy  usuli  sifatida  ijtimoiy  inqilobni  amalga  oshirishni, 

---

mulkdorlar sinfini tugatishni taklif etgan. Ijtimoiy amaliyot 
bunday nazariyaning bir yoqlama ekanini ko’rsatadi. 
 
 
17 
2 
1 
6 
Haqiqatning namoyon bo‘lish shakllari. 
 
18 
2 
1 
6 
Ijtimoiy ong tushunchasi, uniing mazmuni , tarkibiy qismlari. 
19 
2 
1 
7 
Tarixiy 
determinizm 
 
va 
tarixiy 
taraqqiyotning 
harakatlantiruvchi kuchlari. 
20 
3 
1 
11 
Bioetikaning dolzarb muammolarini sanab bering ? 
Биоэтика  (грек тилида βιός – ҳаёт, ἠθική – 
ҳулқ  –  атвор,  ҳатти  –  ҳаракат  деган 
маънони  англатади)  –  бу  тиббиёт  ва 
биология  соҳаларида  одам  фаолиятининг 
одоб  –  ахлоққа  оид  жиҳатлари  ҳақидаги 
таълимот 
ҳисобланади. 
«Bioethics» 
атамаси  биринчи  марта 1927  – йилда Fritz 
Jahr (Фриц Жахр) томонидан қўлланилган. 
1969  –  йилда  бу  атама  Америкалик 
онколог  ва  биокимёгар  олим  В.Р.Поттер 
томонидан 
инсониятнинг 
замонавий 
оламда яшаб қолиши учун потенциал ҳавф 
ҳисобланган  ҳолатлар  билан  боғлиқ 
масалаларни  ахлоқий  нуқтаи  назардан 
баҳолаш  мақсадларида  эслатиб  ўтилади. 
Тиббиётга 
оид 
журналларда 
ушбу 
атаманинг  биринчи  марта  қўлланилиши 
1971 – йилда амалга оширилган. 
«Encyclopedia of Bioethics» (1 – Том. XXI – 
бет)  таркибида  биоэтика  тушунчасига 
«биологик  ва  тиббий  фан  соҳаларида 
эришилган ютуқлар билан боғлиқ ҳолатда, 
одоб 
– 
ахлоқ 
нуқтаи 
назаридан 
баҳолашларни  амалга  ошириш,  қабул 
қилинган  қарорлар,  ҳулқ  –  атвор,  мўлжал 
олишлар  ва  ҳакозо  кўринишдаги  одоб  – 
ахлоққа  оид  кўрсаткичларни  тизимли 
тарзда  тадқиқ  қилиш»  сифатида  аниқлик 

---

киритилади .   
Кейинроқ эса – биотиббий ахлоқшунослик 
тиббиёт йўналишида таълим берувчи олий 
ўқув  юртларида  ўқув  фани  соҳаси 
сифатида 
шакллантирилган. 
Биоэтика 
масалаларига  турли  хил  йўналишларда 
фаолият  олиб  борувчи  файласуф  – 
донишмандлар  ўз  нуқтаи  назарларини 
билдиришган. 
Масалан, 
машҳур 
Япониялик 
буддизм 
тарихи 
бўйича 
мутахассис 
ҳисобланган 
Накамура 
Хадзимэ  (1912  –  1999  йиллар)  томонидан 
ўз  асарларида  биоэтика  масалаларига 
алоҳида 
тўхталиб 
ўтилганлигини 
кўришимиз мумкин . 
 
21 
3 
1 
6 
Dialektik  va metafizika metodlarining mohiyati va mazmuni. 
.
«Dialektika»  (yunon.  dialektike  –
  suhbat  qurish 
san’ati) so’zining «dialog» (yunon. dialogos  –
 ikki yoki bir 
nechta  suhbatdoshlar  so’zlashuvi)  so’zi  bilan  umumiy 
jihatlari  bisyor.  Dastlab  dialektika  bahslashish,  munozara 
qilish san’ati sifatida tushunilgan
, bunda fikrlar, qarashlar 
qarama-qarshiligi  vositasida  haqiqatning  tagiga  yetish 
maqsadida  muammoni  o’zaro  manfaatdor  muhokama 
qilishga qaratilgan munozara nazarda tutilgan. Dialektik 
–
 
bu  savol  berish  va  javob  qaytarishga  usta  odam,  deb 
hisoblangan.