0 ‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatisiyalarini rivojlantirish vazirligi

4.7. Ilk o‘rta asrlarda aloqa vositalari va pochta tizimi
Avvalgi o‘tgan davrlarda mamlakatlar, shaharlar bilan o ‘zaro alo- 
qalar o'rnatish, xabar va axborotlar almashish va tarqatish ishlarini 
amalga oshirish masalalari chuqur tarixga ega. Qadimdan xabar alma- 
shuvining har xil turlari bo‘lib, jumladan, ovozli ya’ni nog'ora sadolari, 
olovli, tutunli, yoruqlik nurlaridan foydalanish, kabutarlar yordamida xa­
bar almashish hamda karvonlar orqali estafeta usuli bilan kerakli ishlar 
tashkil etilgan.
0 ‘tgan asrlarda davlatlar, shaharlar va zarur joylar bilan aloqa 
o‘matish, axborot almashish, xabar yuborish, o‘zaro muloqot ishlarini 
tashkil etish Buyuk Ipak Yo‘li orqali amalga oshirilganligi haqidagi 
ma’lumotlar Arastuning qadimiy qo‘lyozmalarida o‘z ifodasini topgan. 
Qadimda choparlar yordamida Buyuk Ipak Yo‘li orqali axborot 
almashish ishlari yo‘lga qo‘yilgan. Ushbu karvon yo‘li bo'ylab, xar 15- 
20 kilometr oraliqda alohida pochta stansiyalari (rabotlar) bo‘lib, ushbu 
stansiyalar maxsus harbiylar tomonidan qo‘riq!angan.
Maxsus choparlik xizmatini o‘tovchilar xonlikning maxsus ku- 
mush yoki bronzadan yasalgan 3-6 santimetrli, egalari nomi ko‘rsatilgan 
tamg‘alar bilan ta’minlangan. Mazkur tamg‘alar choparlarga karvon 
yodlari va belgilangan yo‘nalishlarda erkin harakatlanishlari, xonlik 
pistirmalaridan bemalol o‘tish, pochta stansiyalarida ovqatlanish, otlarni 
almashtirish, dam olish va o'zidagi barcha axborotlarni keyingi 
choparga uzatish imkoniyatlarini bergan.
VII asrdan boshlab 0 ‘rta Osiyo hududi Arab xalifaligi tomonidan 
amalga oshirildi. Arab xalifaligi g‘arbda Ispaniyadan sharqda Xitoy 
chegarasigacha bo‘lgan hududni egallagan ulkan hududni egallagan. 
Shuning uchun bu uch qit’ada joylashgan mamlakatda pochta tizimini 
rivojlantirish hayotiy zarurat edi. Arab tarixchisi At-Tabariyning “Tarixi 
Tabariy” asarida turklar yurtida joylashgan rabotlar, ularning ta’minoti 
va umumiy aloqa tizimi haqida ma’lumot beriladi. Yana bir arab 
tarixchisi Ibn al-Xamadoniyning “Axror al-Buldon” asarida 0 ‘rta Osiyo 
hududida, shimoliy karvon yodlari bo'yida tashkil etilgan pochta 
bekatlari haqida ma’lumot beradi.
4 5

---