Reja: Xitoy Yaponiya bosqini

1918 – 1927-YILLARDA
XITOYda milliy ozodlik kurashi
Reja:
1. Xitoy
2. Yaponiya bosqini.
Tayanch iboralar
• Suverenitet – davlatning ichki ishlar va tashqi siyosatdagi to‘liq
mustaqilligi.
• Provinsiya – ba’zi davlatlarda ma’muriy birlik, viloyat.
• Konservatizm – an’anaviy qadriyatlar, urf-odatlar, ijtimoiy va diniy
tartiblar tarafdori bo‘lgan siyosiy oqim.
Xitoy
• Xitoy, Xitoy Xalq Respublikasi (xitoycha - Zhōnghuá Rénmín
Gònghéguó), XXR — Markaziy va Sharqiy Osiyoda joylashgan
davlat. Dunyoda aholisi eng ko’p va maydoni jihatidan eng yirik
davlat. Sharqda Tinch okeanning Sariq, Sharkay Xitoy va Janubiy
Xitoy dengizlari bilan oʻralgan.
• Maydoni 9,6 mln. km².
• Poytaxti — Pekin shahri
• Maʼmuriy jihatdan 23 provinsiya (Xitoy Taypeyi ham shu hisobga
kiradi), 5 muxtor va markazga boʻysinuvchi 4 shahar (Pekin,
Shanxay, Tyendzin, Chunsin)ga boʻlinadi.
Xitoy xaritasi
Xitoy davlat ramzlari
Xitoy
• 1919-yil Parij konferensiyasida Xitoy o‘z talablari
bilan ishtirok etdi.
• yapon qo‘shinlari tomonidan Xitoy hududini bosib
olishni to‘xtatish
• Shandun orolini ozod qilish
• Xitoy ning suvereniteti va hududiy yaxlitligini tan
olish.
Talablar Xitoy ilgari G‘arb davlatlari bilan
imzolashga majbur bo‘lgan shartnomalarning ham
bekor qilinishini nazarda tutardi. G‘arb davlatlari
bunga rozi bo‘lmadi va Xitoyga rasman rad javobi
berildi.
Xitoy
Bundan g‘azablangan xitoylik talabalar 1919-yil 4-may kuni Pekinda
namoyish boshladilar. Talabalar harakati butun Xitoyni larzaga soldi va
juda katta ijobiy natijalarga olib keldi
Xitoy
• 1920-yil iyulda Pekindagi hukumat ag‘darilib,
hokimiyatga Buyuk Britaniya va AQSH tomonidan
qo‘llab-quvvatlangan U Peyfu keldi.
• 1921 – 1922-yillari Vashingtonda bo‘lib o‘tg an
konferensiyada barcha ishtirokchi davlatlar Xitoyning
suvereniteti va hududiy yaxlitligini kafolatladi.
• Yaponiya Shandun viloyatini Xitoyga qaytardi.
• Xitoy inqilobini tashkil qilishda Sun Yatsenning roli
beqiyos. 1921-yili u Xitoy Respublikasi prezidenti
lavozimiga saylandi.
• Biroq mamlakat shimoli va chet el davlatlari Sun
Yatsenning hukumаtini tan olmadilar.
• 1925-yil martda Sun Yatsen vafot etgandan so‘ng
mamlakatni tinch yo‘l bilan birlashtirish imkoniyati yo‘qqa
chiqdi.
U Peyfu
Sun Yatsen
Xitoy
• 1920-yillardagi «Buyuk milliy inqilob».
• 1925-yil bahorda shanxaylik burjuaziya, talabalar
va ishchilar vakillari mamlakatdagi inglizlarga
qarshi harakat boshladi.
• «30may hara kati» nomini oldi va Xitoyning
suverenitetini tiklash shiori ostida o‘tdi.
• Gomindan partiyasi (Milliy partiya) rahbarlik
bo’ldi.
• 1926-yili general Chan Kayshi boshchiligidagi
Gomindan milliy hukumati Milliy inqilobiy
armiyaning Shimolga yurishini boshladi.
• Uxan, Nankin, Nanchan, Shanxay kabi yirik
shaharlari gomindanchilar qo‘liga o‘tdi.
Xitoy
• Mamlakatda real hokimiyatni qo‘lga olgan
gomindanchilar inqilobni yakunlangan deb hisobladi.
• kommunistlar esa Xitoyda sotsializm qurish rejasini ilgari
surdi.
• 1931-yili Xitoy Sovet Respublikasini e’lon qilindi
• Mao Szedun rais etib saylandi.
• Kurash yigirma yil davom etgan fuqarolar urushiga
aylanib ketdi.
Yaponiya bosqini.
• Yaponlar 1931-yil sentabrda Xitoyga qarashli Manchjuriyaga
bostirib kirdi.
• Gomindan armiyasi mamlakat ichkarisiga uloqtirib tashlandi.
• Chan Kayshi hukumati Yaponiya ustidan shikoyat qilib
Millatlar Ligasiga murojaat qildi, ammo birorta yirik davlat
Yaponiya bilan janjallashishni istamadi.
• 1932-yil 1-martda yaponlar Manchjuriyada Manchjou-Go
davlati tuzilganligini e’lon qildi.