0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

F	0
( J =	ax		0- max
				^max .
		V2	E-~IT’		J2

24

www.ziyouz.com kutubxonasi

3.2. Sinusoidal o‘zgaruvchi kattaliklarni kompleks sonlar orqali ifodalash
0 ‘zgaruvchan tok zanjirlarini hisoblashda, turli ampli-tuda va boshlang‘ich fazali sinusoidal o‘zgaruvchi kattaliklar ustida algebraik amallar o‘tkazish kerak. Bu amallarni tri-gonometrik o‘rin almashtirish yo‘li bilan amalga oshirish murakkab va ko‘p mehnat talab qiladi. Hisoblashning qulay usuli, sinusoidal o‘zgaruvchan kattaliklarni kompleks sonlar orqali ifodalashdir.
Har bir sinusoidal o‘zgaruvchi kattalik radius-vektor or-qali tasvirlanadi. Doira radiusi sinusoidal kattalikning ampli-tuda yoki haqiqiy qiymati bilan aniqlanadi, (3.3- rasm, a).
Faraz qilaylik, tok radius-vektori /burchak (p tezlik bilan soat strelkasiga qarama-qarshi yo'nalishda aylanyapti, sinu-soidal o‘zgaruvchi tokning barcha haqiqiy qiymatlari radius-vektor ko‘rinishida o‘tadi. Demak, mana shu qiymatlami to‘g‘ri burchakli koordinatalarda ifodalash mumkin.
Endi radius-vektomi kompleks sonlar orqali ifodalaymiz. Matematika fanidan ma'lumki, har bir kompleks son ikkita tashkil etuvchilardan iborat. Birinchisi — haqiqiy tashkil etuvchi bo‘lib, X o‘qi bo‘ylab yo'nalgan. Ikkinchisi — mavhum tashkil etuvchi, u Y o‘qi bo‘ylab yo'nalgandir (3.3- rasm, b). Bu vektor quyidagicha ifodalanadi:
A = a + jb.
Elektrotexnika fanidan bizga maMumki, haqiqiy tashkil etuvchi — aktiv, mavhum tashkil etuvchi — reaktiv deb ataladi. Demak, a— sinusoidal o‘zgaruvchi kattalikning aktiv tashkil etuvchisi bo‘lib, + 1 o‘q—aktiv tashkil etuvchilar o‘qidir;


3.3- rasm.
25

www.ziyouz.com kutubxonasi