Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

таркибида темир бирик- 
малари бўлган тупроқ 
1200°С 
да эрийди.
Табиий тош ашёларнинг юқори ҳароратга чидамлилик даражаси 
уларнинг минералогик ва кимёвий таркибига боғлиқ. Таркибида 
гипс бўлган тош ж инслар 
100°С 
дан юқори ҳароратда бузила 
бошлайди. Магний карбонатли минерали бўлган жинслар 
725°С 
да, 
кальций карбонатли ж инслар эса 
827"С
дан юқори ҳарора
1
да 
бузилади. Кварц ва бошқа минераллардан ташкил топган кристалл 
тоғ жинслари 
700°С 
дан юқори ҳароратда ўз мустаҳкамлигини 
камайтиради, чунки уларнинг таркибидаги минераллар иссиқлик 
таъсирида турлича кенгаяди.
Табиий тошларнинг сув ва намлик таъсирига чидамлилиги улар­
нинг тузилиш ига, ғоваклигига боғлиқ. Ўзаро туташ бўлмаган ғо- 
ваклардан таш кил топган тош нинг иссиқли к ва ҳаво ўтказув- 
чанлиги кам бўлади.
Электр токини ўтказувчанлик 
хусусияти тош ашёларнинг зичли­
гига ва сув шимувчанлигига боғлиқ. Табиий тошлардан диэлектрик 
ашёлар сифатида асосан, мармар ва сланецлар ишлатилади.
Тош ашёларнинг мустаҳкамлигига ва уларнинг қайта ишланиш 
дараж асига қараб М оос шкаласи бўйича қаттиқлиги аниқланади.
132

---

Тоғ жинсларининг турларини ўрганишда уларнинг ташқи кўрини- 
шидаги белгилари қуйидаги тарзда ёзиб борилади:
1. Ж инснинг шакли, ундаги қатламларнинг йўналиши, дарз 
ёки ёриғугарнинг сони ва катталиги.
2. Чўкинди тоғ жинсларининг минералогик таркиби ва улардаги 
табиий цементнинг хусусияти. Ж инсларнинг минералогик таркиби 
5.2-ж адвалда келтирилган жинс ҳосил қилувчи асосий минерал­