Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

юм 
шим ' 
қур
Бу коэффициент 0 —1 оралиғида ўзгаради. Агар ашёнинг юм­
шаш коэффициенти 0,8 дан ортиқ бўлса, сув ва намга чидамли, 
ундан кам бўлса, чидамсиз деб юритилади.
Намга чидамлилик деганда қурилиш ашёларининг вақти-вақти 
билан нам таъсирида бузилишига нисбатан қаршилиги тушунила- 
ди. Нам таъсирида бузилиш жараёни бошланган намунанинг сиқи- 
лишдаги мустаҳкамлигининг (R HCMK) эталон намунанинг мустаҳ- 
камлигига 
(R^)
нисбати ашёнинг намга чидамлилик кўрсаткичи- 
ни билдиради ва у қуйидагича ифодапанади:
КИ А= R i / R .
нио 
сиқ ' 
эт
27

---

Намга чидамлилиги бўйича қурилиш ашёлари қуйидаги кўрсат- 
кичларга эга бўлиши керак. Агар Кнчид= 0 ,8 — 1 бўлса, намга чидам­
ли, 0,8 > К "чид>0,65 бўлса, намга чидамлилиги ўртача, Кнчид<0,65 
бўлса, намга чидамсиз қурилиш ашёлари деб юритилади.
Нам таъсирида ашёларнинг бузилишига таъсир кўрсатадиган 
асосий сабаблардан бири, унинг найча ва ғоваклари орқали кир- 
ган нам, таркибдаги осон эрувчан моддаларни (СаОН,) ювиб чи- 
қариб, пировардида у ашёнинг яхлитлигига зарар етказади. Ички 
тузилишидатузларнинг йиғилиши, кейин кристалланиши ашёнинг 
намга ва сувга чидамлилигини камайтиради. Бунинг учун ашёлар 
таркибига намлантирмайдиган моддалар (гидрофоб) қўшилади. 
Ашёларнинг намга чидамлилигини таъминлаш гидротехника, йўл 
қурилиши ва тузли майдонлардаги иншоотларнинг чидамли бўли- 
шида катта аҳамиятга эга. Зич тузилишли (гранит, базальт, битум 
ва полимер) қурилиш ашёларининг кўпгина турлари намга чи­
дамли. Оҳак, гипс ва бошқа ҳавойи боғловчи моддалар асосида 
олинган ашёлар эса намга чидамсиздир. Сув шимилган қурилиш 
ашёлари ўзининг физик-механик хоссаларини ўзгартирмай саьутб 
қолса, улар сувга чидамли ҳисобланади. Ушбу кўрсаткич ашёнинг 
зичлигига ва унинг тузилишига кўра ўзгаради. Масалан, гидравлик 
боғловчилар асосида олинган қурилиш ашёлари—цементли бетон 
ва қоришмаларнинг сувли муҳитда мустаҳкамлиги ошади, ҳавойи 
боғловчилар асосидаги ашёларнинг (оҳакли, гипсли, тупрок^и) 
эса сув таъсирида мустаҳкамлиги камаяди. Конструкциябоп қури- 
лиш ашёларининг сувга чидамлилиги юмшаш коэффициенти (К юм) 
орқали ифодаланади.
Хом ғишт ёки шу сингари лойли қурилиш ашёларининг юм­
шаш коэффициенти Кюм= 0 . Шиша, битум, пўлат, чинниники Кюм=1 
га тенг. Нам ва сув таъсирида бўладиган қурилиш ашёлари ва ин­
шоотларнинг (гидротехника, йўл қурилиши, пойдеворлар, ҳовуз- 
лар ва ҳ.к.) юмшаш коэффициенти 0,8 дан кам бўлмаслиги керак.