Индонезия ва Ҳ и иди.хитой халклари хам узок вақт давомида ф ран
цуз ва голланд колонизаторларига қарши қонли кураш олиб бориб.
ўз мустақилликларини еақлаб қоли ш гатўғри келди.
Хитой иккита жаҳон уруш и орасидаги даврда ярим мустамлака
давлатд ан 1945 й ил га келиб БМ Т Хав(})сизлик К енгаш и доим ий
аъзоси ва буюк давлат статусига эга бўлиш гача бўлган катта тари-
хий йўлни босиб ўтди. Бирок 40- йилларнинг иккинчи ярмига кел-
ганда бу давлат фуқаролар уруш ига тортилди ва
бунинг натижаси-
да 1949 йилда Хитой Халқ Республикаси таш кил топди. О сиёнинг
яна бир бую к давлатларидан Ҳиндистон Иккинчи жахон уруш и
охирларида ҳам инглизларнинг мустамлакаси бўлиб қолаётган эди.
Аммо бу давлатдаги халқларнинг озодликка чиқиш иштиёқлари шу
дараж ада юқори эдики, 1947 йилга келиб бу худудларда П окистон
ва Ҳиндистон И ттиф оқи номли иккита мустақил давлатлар
таш кил
топган эди.
Ж аҳонда ўрнатилган икки кутблилик сиёсати пойдеворига 50-
йилларнинг охирларида С овет-Х и гой муносабатлари уртасида ке
либ чиққан келиш мовчиликлар ту файли дарз кетди. Д астлабки йил
ларда ХХР СССР ва бошка социалистик давлатлар ҳамдўстлигидан
андоза олиб сиёсат ю ргизаётган эди. 50- йилларнинг охирлари-
га келиб СССР ва ХХР раҳбарияти уртасида бир қатор сиёсий ва
гоявий келиш мовчиликлар пайдо булгаилиги туфайли, бу давлатлар
ўртасида бир-биридан очиқчасига узоклаш иш рўй берди. Бу аж ра-
лиш халқаро муносабатларда янги унсурнинг пайдо бўлиш ига олиб
келди. Хитой Коммунистик Партияси М арказий Қ ўмитасининг Раи-
си Мао Цзедун бош чилигида Хитой С овет Иттифоқи
билан муно-
сабатларни бутунлай узиб, М осквадан тўла мустақил бўлган ўз сиё-
сатларини юргиза бош лаган эди. Хитой бундан кейинги сиёсатида
АҚШ ва СССР ўртасидаги кучлар балансидан келиб чиқиб, ўзининг
таш ки ва мудофаа сиёсатини белгилаб бориш га харакат қилди. Хи
той учун кучлар баланси асосий омил вазифасини угар эди.
Ҳиндихитой халқларииинг мустақилликка эриш иш йўлларида
1964 йилда АҚШ Ҳукуматининг Вьетнамга қарши бош ланган адо-
латсиз, мустамлакачилик уруш и катта турткилардан бири бўлди.
Вьетнам Қуролли Кучлари 50- йилларда Ф ранцуз мустамлакачила-
рига қарши олиб борган антиколониал уруш харакатлари туфайли
Дьенбенфуда мустамлакачилар Қуролли Кучларини маглубиятга
учратдилар. Аммо мамлакат икки қарама-қарш и бўлакка аж ралиб
452
кетди. Ш имолда Вьетнам Д емократик Республикаси (ВДР) таш кил
топган бўлса, ж анубда АҚШ кум агида Ж анубий Вьетнам Республи
каси таш кил топди. Бирок тез орада Сайгон реж им ининг заифлиги
яккол куриниб колди. Улар мамлакатни бирлаш тириш га харакат
киластган ватаипарвар кучлардан бирин-кетин маглубиятга учра-
дилар. Бу реж имии саклаб колиш учун А Қ Ш Ҳукумати рахбарлари
В ьетнам халқига карши харбий агрессия ую ш тирдилар. Бу уруш
А Қ Ш га жуда кимматга туш ди. АҚШ Қуролли К учларининг умумий
сони бу давлатда 1965 йилдаги 185 мингдаи 1969 йилга келиб 543,4
минг киш ига оширилди. Умуман. уруш даврида А Қ Ш 141 млрд дол
лар хараж ат килди. 56,5 минг киши халок бўлди, 303,6 минг зобит ва
аскарлар ярадор бўлди. Ш унча харажат ва йўқотиш лар билан хам бу
уруш да АКШ ш армандаларча маглубиятга учради.
1972 йил январига келганда АҚШ П резиденти Р.
Никсон маъму-
рияти маглубиятни тан олиш га мажбур бўлгач. В ьетнамда урушни
тўхтатиб, тиичлик ўрнатиш хакидаги Ш артномани имзоладилар.
Тўғрисиии айтганда.бу вьетнамликларнииг агрессорлар устидан
килган галабасини билдириб турар эди. Ю корида имзоланган Ш арт-
нома мамлакатнинг бирикиш ига замин яратди. 1975 йил апрелида
ВДР ва Ж анубий Вьетнам ватанпарварларииинг Бирлашгаи Қуролли
Кучлари Ж анубий В ьетиамнинг пойтахти Сайгонни кўлга киритиш -
ди. Бу воқеа Вьетнам халқининг миллий мустакиллик ва мамлакат
бирлиги йўлида олиб борган кураш ларининг
хотимасини билдириб
турар эди.
Урушдан кейинги даврдаги халкаро муносабатларни тартибга
солиш да энг мухим масалалардан бири Яқин Ш арқ муаммоси эди.
Уруш тугаш и биланок бош ланган бу низоиинг диққат марказида
мустакил Ф аластин давлатини тузиш йўлидаги зиддиятлар турар эди.
Бу муаммонинг счими сифатида илгари Бую к Британия мандатлари
хисобланган худудда Я худ и й ва Ф аластин янги мустакил давлатла-
риии таш кил этиш кўзда тутилган эди. А гар яхудийларнинг Исроил
деб номланган давлати 1948 йил 14 майда таш кил топган бўлса, фа-
ластинликларга эса ўз давлатларини тузиш хукукидан фойдаланиш -
га имкон берилмади. Ўша даврдан буён Якин
Ш арк минтакасида бу
муаммо чукур илдиз отиб турибди. Ф аластинликларнинг мустакил
давлат тузиш учун килаётган саъй-харакатлари хали хам давом
этмокда. Бу масалани ечишда ижобий силжиш лар йўқлиги бир неча
маротаба А раб-И срои л уруш ларини келтириб чикарди.
453
1967 йилги уруш чогида Исроил Ф аластиннинг (Иордан дарё-
сининг ғарбий кирғоги ва Ғ азо сектори) ва уни кўллаб-кувватлаб
турган Сурия ва М исрнинғ салмокли худудларини босиб олди.
Ф акатгина Ф аластин Озодлик ҳаракати (Ф О Ҳ) бош чилигида олиб
борилган кураш лар туфайли, Исроил 90- йилларга келиб Ф аластинга
автономия бериш га мажбур бўлди. А ммо ҳозирги даврда хам Яқин
Ш аркда ахвол кескинлигича қолмоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: