Ў з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

2) Марказ ҳосил бўлиш тезлиги. Марказ унинг юзасига бевосита газ фазасидан тушаётган атомлар билан бирикиши ҳисобига ёки асос юзасидаги диффузияланаётган адатомлар билан тўқнашиши ҳисобига ўта юқори критик ўлчамларгача ўсиши мумкин.
Агар критик марказлар асос юзининг кичик қисмини қопласа, иккинчи механизм муҳимроқ ҳисобланади ва у адатомлар диффузияси коэффициентига боғлиқ бўлади. Бу ҳолда критик марказнинг ўсиш тезлиги юза бирлигидаги дастлабки марказлар сонининг уларга адсорбцияланган атомларнинг бирикиш тезлиги кўпайтмасига тенг бўлади. Адатомлар ва турли ўлчамлардаги марказлар орасидаги метабарқарор мувозанат мавжуд деб фараз қилиб, критик марказларнинг концентрацияси учун қуйидаги ифодани ҳосил қиламиз:

n^*=n₁exp(-ΔG^*/kT) (4.9)

Адатомларнинг марказга бирлашиш тезлиги j юза бирлигига адсорбцияланган атомлар сонига ҳамда диффузион сакрашнинг частотаси ва узунлигига боғлиқ бўлади:

j=Cn₁₀exp(-ΔG_Sd/kT) (4.10)

бу ерда С- критик марказ ўлчами ва бошқа геометрик омилларни ўз ичига олувчи доимий; ΔG_Sd-адсорбцияланган атомларнинг сиртий диффузияси активацион эркин энергияси (>0)

(4.2), (4.9) ва (4.10) тенгламаларни бирлаштириб, бирлик вақт ичида юза бирлигида ҳосил бўлган ўта юқори критик марказлар сонини (частотасини) қуйидаги кўринишда ифодалаймиз:

I*=jn*=CRexpI(ΔG_des-ΔG_sd-ΔG*) kT (4.11)

(4.11) тенгламадан кўринадики, марказ ҳосил бўлиш частотаси I* марказ ҳосил бўлиш жараёни энергетикасига, яьни атомларнинг юзага ўтқазиш параметрларига боғлиқ. Мисол сифатида 4.3-расмда марказ ҳосил бўлиш частотасининг қайта тўйиниш даражасига жуда кучли боғланиши кўрсатилган.

Бошқа томондан (4.11) тенгламадан кўринадики, маълум миқдордаги марказларнинг мавжуд бўлиш эҳтимоллиги плёнкани ихтиёрий чекли ўтказиш тезлигида, у қанчалик кичик бўлмасин, нолга тенг бўла олмайди. Бироқ бу марказларнинг сони шунчалик кам бўлиши мумкинки, уни тажрибада кўришнинг иложи йўқ. Марказ ҳосил бўлиш тезлиги ўтказиш шароитларига жуда кучли боғлиқ бўлгани учун, кўпинча конденсациянинг
“чегаравий шарти” қилиб секундига 1 см² да битта марказ ҳосил бўлиш тезлиги қабул қилинади.
Сферик гумбаз шаклидаги марказ учун С доимий

С= а₀²r*sinN₀ (4.12)

бу ерда i* -критик марказдаги атомлар сони; а₀- адсорбцияланган атомнинг диффузион сакраш узунлиги (тахминан асоснинг панжара доимийсига тенг);
N₀- атомлар адсорбцияланиши мумкин бўлган жойлар зичлиги (10¹⁵см²). Квадрат илдиз остидаги ифода кичик мувозанатланмаган тузатма (Зельдович омили).