*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

M.I. Kalinin
 
XIII-
 
BOB. MENEJMENT MADANIYATI VA USLUBI 
Kalitli  so‘zlar:  madaniyat,  jamiyat  madaniyati,  shaxs  madaniyati,  inson 
faoliyati,  moddiy  madaniyat,  та  ’naviy  madaniyat,  insoniyat  madaniyat,  та 
’naviyat,  menejment  madaniyati,  huquqiy  meyor,  iqtisodiy  meyor,  tashkiliy 
meyor,  texnikaviy  meyor,  estetik  talab,  kooperatsiya,  boshqaruv  madaniyati, 
rahbar  madaniyati,  odob,  iymon,  iqror,  uslub,  boshqaruv  uslubi,  ish  uslubi, 
rahbaming ish uslubi.
 
1.
 
MENEDJMENT MADANIYATI TUSHUNCHASI 
«Madaniyat»  tushunchasi  rivojlanish  darajasining  umumlashtiruvchi 
ko‘rsatkichi  boiib,  bir  qancha  ma’noni  bildiradi.  Masalan,  jamiyat 
madaniyati,  ayrim  shaxs  madaniyati,  va  nihoyat,  inson  faoliyatining  ayrim 
turi  madaniyati  xaqida  so‘z  yuritish  mumkin.  Inson  faoliyati  moddiy  va 
ma’naviy  boyliklar  yaratuvchi  turlarga  boiinadi.  Shu  sababli,  moddiy  va 
ma’naviy madaniyat fark kilinadi.
 
Moddiy  madaniyat  inson  tomonidan  tabiatni  bo‘ysundirish  darajasi 
ko‘rsatkichidir.  Unga  ishlab  chiqarish  vositalari  va  mehnat  predmetlari 
kiradi. Ma’naviy madaniyatga fan, axoli maiumot darajasi, meditsina xizmati 
darajasi,  san’at  darajasi,  odamlar  axloqiy  meyorlari,  ma’naviy  extiyojlar  va 
manfaatlar rivojlanishi darajasini kiritish mumkin. Shunday kilib, madaniyat 
insonning  ham  madaniy  ishlab  chiqarish,  xam  ma’naviy  hayot  sohasida 
rivojlanishi  jarayonidagi  yutuqlarini  qamrab  oladi.  U  insoniyat  bilimlari, 
uning  mehnati  mohiyatidan  iborat  boiib,  kishilarning  awalgi  avlodlari 
tomonidan yaratiladi.
 

---

 
Insoniyat  madaniyati  o‘suvchan,  o‘zgamvchan,  chunki  hozirgi  avlod 
awalgi  avlodlar  madaniy  qadriyatlaridan  ijodiy  foydalanish  asosidagina 
yanada rivojlanishi mumkin.
 
0‘zbekistonning  nayob  madaniyati  yillar,  asrlar  davomida  shakllanib, 
uni  saqlash,  rivojlantirish  ko‘p  millatli  respublikaning  yuqori  ma’lumotli 
insonlari - fan, adabiyot, san’at arboblari vazifasidir.
 
Inson  hayoti  faoliyatining  muhim  tarkibiy  qismi  butun  insoniyat 
tomonidan jamlangan madaniy boylikka ega boiishi, shu jumladan boshqaruv 
madaniyatini egallashdir.
 
211

---

211 
 
“Ma’naviyat” arabcha so‘z boiib, rux, aql, ong, idrok, ruxiy holat, ichki 
kayfiyat,  jalillik,  jasorat,  xususiyat,  mohiyat,  g‘amxo‘rlik,  qayg‘urish  did 
kabi bir necha ma’nolami anglatadi.
 
Ma’naviyat  -  odamning  ruxiy  va  aqliy  olami  yigindisidir.  Ma’naviyat 
jamiyatning,  millatning  yoki  ayrim  bir  kishining  ichki  hayoti,  ruxiy 
kechinmalari, aqliy qobiliyati, mdrokini mujassamlashtiruvchi tushuncha.
 
Ma’naviyat - inson va jamiyat madaniyatining negizi, inson va jamiyat 
hayoti  ma’lum  yo‘nalishining  bosh  omili.  U  muayyan  iqtisodiy-  ijtimoiy 
hayot  tizimining  shakllanishi,  o'zgarishi  yoki  inqirozga  yuz  tutishiga  kuchli 
ta’sir ko‘rsatadi.
 
Ma’naviyat  boyib  borsa,  jamiyat  ravnaq  topib  boradi  va  aksincha, 
ma’naviyat  qashshoqlashsa,  jamiyat  bora-bora  tanazzulga  yuz  tutadi. 
Mustaqillik  yillarida  ma’naviyat  masalalariga  munosabat  tubdan  o‘zgarib, 
uning boyib borishiga kuchli e’tibor kuchli e’tibor berilayotganligining boisi 
ham  shunda.  Boy  ma’naviyatsiz  buyuk  davlat  qurib  boimaydi.  Ma’naviyat 
jamiyat va millat ravnaqining bosh omili va poydevoridir.
 
Ma’naviyat insonning ruxiy olamidir!
 
Ma’naviyat  keng  tushuncha  boiib,  ma’rifat  va  madaniyat 
tushunchalarini qamrab oladi.
 
Ma’naviyat  inson  ko‘rki  boiib,  uning  ichki  va  tashqi  dunyosida 
namoyon boiadi. Bu rux va aql bilan uzviy bogiiq.
 
Menejment  madaniyati  juda  muhimdir.  Insoniyat  o‘z  rivojlanish 
jarayonida  juda  katta  menejment  tajribasini  jamlagan.  Bozor  sharoitida  bu 
tajriba  boshqaruv  samaradorligini  oshirishga  xizmat  qilish  kerak. 
Menejmentning vujudga kelishi va rivojlanishi, awalo boshqaruv madaniyati 
darajasi yuksalishi bilan bogiiqdir, chunki, menejment yoilari, usullari, vosita 
va  uslublariga  tanqidiy  baho  berish  yoii  bilan,  ulaming  eng  yaxshilari 
tajribasida qoilashi uchun ajratib olindi.
 
Horijiy manbalardan birida menejment madaniyatiga qo'yidagicha ta’rif 
berilgan
61
:  “Menejment  madaniyati  -  jamiyat  va  tashkilotdagi  boshqruv 
faoliyati  va  boshqaruv  munosabatlarining  mohiyatini  belgilaydigan  bilim, 
qadriyatlar, meyorlar, stereotiplar va xulq-atvor namunalari to‘plami”.
 
Yana  bir  yirik  manbada
62
:  “Madaniyat-bu  jamiyatning  (mamlakatning) 
tarixiy  rivojlanishi  davomida  erishilgan  va  ishlab  chiqilgan  va  odamlaming 
hayot sharoitlarini egallash darajasini
                     
61
 
https://studfiles.net/preview/2873788/page
: 17/ 
62
 https:// psyera.ru/ku ltura-upravleniya-1919. 

---

 
 
 
 
==7^., 
  
 
 
 
ifodalovchi moddiy va ma’naviy qadriyatlarining yig'indisidir” deyilgan.
 
V.N.  Ivanov  va  P.  Patrushevlar  menejment  madaniyatini  4  tipga 
ajratadi:
 
1.
 
ma’muriy-buyruqbozlik;
 
2.
 
axborot-tahliliy;
 
3.
 
ijtimoiy yo‘naltirilgan;
 
4.
 
integrallashgan.