*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Menejment  madaniyati  va  uning  darajasi. 
Ba’zi  balandliklar  har  xil 
boigani  kabi,  madaniyat  ham  xar  bir  kishida  bir  xil  darajada  boimaydi. 
Shuning  uchun  madaniyat  darajasi  haqida  gapirilganda:  umumiy  madaniyat 
darajasi  va  ma’lum  bir  ma’noda  madaniyat  darajasi,  ma’lum  bir  xususiy 
madaniyat darajasiga to‘xtalib o‘tish lozim.
 
Umumiy madaniyat darajasi quyidagilami o‘z ichiga oladi:
 
-Ta’lim-bu  tizimlashtirilgan  bilim  va  ko‘nikmalami  o‘zlashtirishning 
etarli darajasi.
 
-Tarbiya-insonning  yaxshi  xulq-atvor  bilan  qanchalik  tanish  ekanligi, 
jamiyatda etarlicha o‘zini tutishi va atrofdagi odamlarni hurmat qilish uchun 
ishlatilganligini ko‘rsatadi.
 
-Fikrlashning mustaqilligi, mustaqil fikrlash qobiliyatining rivojlanishi.
 
Menejment madaniyati inson madaniyatining tarkibiy qismi boiish bilan 
birga  qator  o
£
ziga  xos  xususiyatlarga  xam  ega.  Madaniyatga  ega  boiish 
menejer  uchun  faqat  zarur  emas,  balki  shartdir,  chunki xar  bir  tashkilotning 
xar  bir  boiinmasi  samarali  ishlashi  uchun  uning  xodimlari  yuksak 
madaniyatga ega bulishlari kerak.
 
Menejment  madaniyati  darajasi  xodimlar,  ayniksa,  menejerlar 
madaniyatini,  menejment  jarayoni  madaniyati,  boshqaruv  texnikasi,  mehnat 
sharoitini  aks  ettiruvchi  ko‘rsatkichlar  bo‘yicha  baholanadi.  Menejment 
madaniyati  unsurlarining  turli-tumanligi  boshqaruv  jarayonida  turli-tuman 
meyorlarga,  jumladan,  axloqiy,  huquqiy,  iqtisodiy,  tashkiliy,  texnikaviy, 
estetik meyorlarga rioya qilish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
 
Boshqaruv  jarayonida turli-tuman texnika  -  oddiy  kalkulyatordan tortib 
murakkab  АКТ  vositalarigacha  qoilaniladi.  Menejerlar  bunday  texnika 
imkoniyatlaridan maqbul foydalanish yoilarini bilishlari lozim, bu boshqaruv 
madaniyati darajasini bildiradi.
 
Ahloqiy  meyorlar  insonning  ahloq  va  odob  sohasidagi  xulqini  tartibga 
soladi.  Ular  jumlasiga  ijtimoiy  burchni  to‘g‘ri  tushunish,  kishi  urtasida 
insoniy munosabat va o‘zaro xurmat, vijdonlilik, xakikatguylik,
 
213

---

 
kamtarlik  va  hakfzolar  kiradi.  Boshqaruv  jaaryonida  axlokiy  meyorlarga 
rioya qilish uning madaniyati yukori darajasidan dalolat beradi.
 
Menejmentda  huquqiy  meyorlar  davlat-huquqiy  va  tashkiliy-huquqiy 
meyoriy hujjatlar da aks etadi. Uning jumlasiga davlat korxonasi to‘g‘risida 
qonun, tadbirkorlik haqida, mulk to‘g‘risida qonunlar kiradi. Lekin qonunlar 
xar  bir  korxonaning  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  hisobga  ololmaydi.  Shu 
sababli,  xar  bir  korxona,  qonunga  asoslangan  holda,  korxonada  ishlab 
chiqarishning  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  hisobga  oluvchi  meyoriy  koidalar 
umatiladi.
 
Iqtisodiy  meyorlar korxona faoliyati jarayonida erishilishi lozim boigan 
iqtisodiy ko‘rsatkichlami belgilaydi. Ular jumlasiga moliya-kredit meyorlari, 
ssudalar  olish  tartibi,  amortizatsiya  meyorlari,  maxsulotning  hisoblangan 
bahosi,  foyda  meyori,  rentabellik  meyori,  fondlar  uchun  tulovlar,  byudjetga 
toiovlar, iqtisodiy rag‘batlantirish meyorlari kiradi.
 
Tashkiliy  meyorlar  tashkilot  tarkibini,  alohida  boiinma  va  shaxslar 
faoliyati  tarkibi  va  tartibini  ichki  tartib  faoliyat  turlarini,  xodimlar 
vazifalarini, axborotni kayta ishlash va foydalanish jarayonini belgilaydi.
 
Texnikaviy  meyorlar  korxonaning  va  uning  boiinmalarining  boshqaruv 
uchun  zarur  uskuna,  texnika  va  transport  vositalari,  asboblar  bilan 
qurollanganlik darajasini bildiradi.
 
Estetik  talablar  va  meyorlar  xam  boshqaruv  jarayonida  qoilaniladigan 
texnika  vositalari  va  uskunalari,  xam  boshqaruv  xodimlarini  o‘rab  turuvchi 
tashqi muhit uchun belgilanadi.
 
Menejment  madaniyati  tarkibiga  boshqaruv  xodimlari  madaniyati, 
boshqaruv  jarayonlari  madaniyati,  mehnat  sharoiti  madaniyati  va  hujjatlar 
yuritish madaniyati kiradi.