, Turkiya Respublikasi



Download 323,56 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana01.01.2022
Hajmi323,56 Kb.
#288194
  1   2   3   4
Bog'liq
Turkiya - Vikipediya



Turkiya

Turkiya (

turkcha


: Türkiye), Turkiya Respublikasi (

turkcha


: Türkiye Cumhuriyeti) - 

Osiyoning

gʻarbiy

 qismi va Yevropaning janubiy Turkiyaning 

poytaxti

 - 


Anqara

 shahri. Davlat tili - 

Turk tili

.

Maydoni — 783,562 km². Aholi soni (2019) — 83.154.997. Pul birligi — 



lira

. Turkiya

Respublikasi 81 ta 

viloyatlardan

 iborat.

Turkiya — 

respublika

. Amaldagi 

konstitutsiyasi

 1982 yilda qabul qilingan (bir necha marta

tuzatish va qoʻshimchalar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident (2000 yildan Axmet Nejdet

Sezer), u Buyuk Millat Majlisi tomonidan yashirin ovoz berish yoʻli bilan 7 yil muddatga

saylanadi va yana 1 marta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi oliy parlament — 

Turkiya


Buyuk Millat Majlisi

. Oliy ijroiya hokimiyati xukumat boʻlib, uni Bosh vazir (Bosh boqon)

boshqaradi. Bosh vazirni prezident deputatlar orasidan tayinlaydi.

1919–1939 yillarda turkiyasharqiy qismida joylashgan davlat. Hududining 97% 

Kichik Osiyo

yarim orol

 (Anadolu)da, 3% 

Yevropa


 (Sharqiy Frakiya)da. Shimolidan 

Qora dengiz

, gʻarbdan

Egey dengizi

, janubdan 

Oʻrta dengiz

 bilan oʻralgan. Egey dengizidagi bir qancha orol ham

Turkiyaga qarashli. Maydoni 814,578 km². Aholisi 75,63 mln. kishi (2012). Poytaxti — Anqara

shahri Maʼmuriy jihatdan 81 el (viloyat)ga, ellar elchalarga boʻlinadi.

Turkiya tabiati nihoyatda rangbarang va jozibador. Barish Oʻzbek Relyefining aksari togʻ va

yassitogʻlik; shimoliy va janubiy sohillarga parallel ravishda yastangan togʻ tizmalari orasida

keng va ochiq tekislik, qir, koʻl, plato va daryolar mavjud. Shimolida Qora dengiz sohiliga

Davlat tuzumi

Tabiati



yondosh ravishda Shimoliy Anadolu yassitogʻlari, janubda 

Toros togʻlari

Marmar dengizi



tomonda Somonli, 

Ulutogʻ


, Istranja va Tekirtogʻlar, Egey dengizi tomonda Qozaq, Yunt va

Oydin togʻlari, Oʻrta Anadoluda Qiziltogʻ, Raman va Soʻf togʻlari, Sharqiy Anadoluda Agʻri

togʻlari (bu togʻda Turkiyaning eng baland nuqtasi boʻlgan Buyuk Agʻri choʻqqisi — 5137 m)

qad koʻtargan. Turkiya hududi 

seysmik

 jihatdan faol zonada joylashgan. Turkiya yer ostida

xromit

, borat, 



boksit

volfram



simob


surma


mis


toshkoʻmir

neft


marganets

temir


 va

boshqa 


bor

. Iqlimi subtropik, gʻarbiy va janubiy sohillari iliq, yogʻin koʻp, ichki mintaqada yoz

issiq va quruq, qish sovuq, qor koʻp yogʻadi. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi

pasttekisliklarda 5—10° dan ichki yassitogʻliklarda —15° gacha, sharqdagi togʻliklarda —35°

gacha sovuq boʻladi. Iyulning oʻrtacha temperaturasi dengiz sohillarida 22—32°, Jazira

platosida 30° (gohr 40° dan ziyod). Yillik yogʻin oʻrtacha 1000–3000 mm. Yirik koʻllari: Van,

Tuz

, Beyshehir, Eyirdir. Daryolari: 



Qizil Irmoq

Furot



, Saqarya, Araks, 

Dajla


, Yashil Irmoq,

Jeyxan. Tuprogʻi ichki yassitogʻliklardagi choʻllarda asosan boʻz va och qoʻngʻir tuproqdan,

quruq dashtlarda kashtan, sohillarda jigar rang tuproq, botiqlar tubi esa shoʻrxok tuproqdan

iborat. Tavr va Sharqiy Pontiya togʻlarida doim yashil va igna bargli oʻrmonlar, togʻlarning

baland qismida all oʻtloqlari mavjud. Jazira platosi shuvoqboshoqli oʻtlar oʻsadigan chala

choʻldan iborat. Togʻlarda yovvoyi qoʻyechkilar, toʻngʻiz, boʻri, chiyaboʻri, ayiq va boshqalarlar

yashaydi. Sohilga yaqin suvlarda turlituman baliq koʻp. Turkiyada 12 milliy bogʻ bor. Yiriklari:

Olimpos Beydaglari, Munzur Vodiysi, Kyopryulyu Kanon.

Aholisining 90% — 

turklar


. Kurd, 

arab


Oʻzbeklar

adigey


, ubix, 

chechen


osetin


lezgin


yunon


,

arman, laz, gurj, 

ozarbayjon

, turkman, bolgar, albanlar ham yashaydi. Aholisining asosiy qismi

islom dinining sunniy mazhabiga eʼtiqod qiladi. Rasmiy til — turk tili. Shahar Aholisi 69%. Yirik

shaharlari: 

Istanbul

Anqara



Izmir


Koʻniya


Bursa


Gʻoziantep

Diyorbakir



Antaliya


Adana


,

Edirna


.

Hozirgi Turkiya hududida juda qadim zamonlardan boshlab yuksak madaniyatga ega boʻlgan

davlatlar boʻlgan. Anadolu 

Xett qirolligi

Lidiya


Midiya


Axomaniylar davlati

makedoniyalik



Aleksandr imperiyasi

Salavkiylar davlati



Pont podsholigi

, Pergam, 

Qad


Rim


Vizantiya

tarkibida boʻlgan. 

Turkiy elatlar

 bu hududga 11-asrdan koʻchib kela boshlagan. 

Oʻgʻuzturkman

qabilalarining yoʻlboshchilari boʻlgan 

Toʻgʻrulbek

 va 

Chagʻribek



 boshchiligida 

Saljuqiylar

davlatita

 asos solingach, islom dini tarqala boshlagan. 

Sulton Alp Arslon

 1071 yilda Malazgirt

jangida Vizantiya imperatori Roman IV Diogen armiyasini tormor etganidan soʻng, Saljuqiylar

davlati nihoyatda kengaydi. Sulton 

Malikshoh

 zamonida (1072—92) saltanat gullabyashnadi.

Bu hukmdorning oʻlimidan keyin saltanat parchalanib, Suriya saljuqiylari, Iroq va Xuroson

saljuqiylari, Kirmon saljuqiylari va Anadolu saljuqiylari kabi kichikroq davlatlar paydo boʻldi.

Ularning orasida Anadolu saljuqiylari davlati katta rol oʻynadi. 1243 yilgi Koʻsatogʻ jangi

Tarixi




Download 323,56 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish