" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

birinchidan,

  h u q u q n i  b u n d a y   tushunish 

h u q u q n in g   hayotga  tatbiq  etilishiga  asoslanadi.

Ikkinchidan,

  h u q u q   shakllariga  nisbatan  ijtimoiy  m u n o s a b a tla r  ustu- 

vorligi  ta n   olinadi.

U c h in c h id a n ,  davlatning  iqtisodiyotga  aralashuvini  cheklashni  ta n  

oladi,  b o shqaruvni  n om arkazlashtirish  (detsentralizatsiya  qilish)  tarafdori.

H u q u q n i  sotsiologik  tu s h u n ish n in g   salbiy jihatlari:

—  basharti  h u q u q n i,  q o n u n la rn i  hayotga  tatbiq  etish,  real  huquqiy 

tartibot  deb  tu shunsak,  huqu q iy   va  h u q u q q a   xilof xatti-h ara k atla rn i  belgi- 

lash  m ezonlari  y o ‘qoladi,  c h u n k i  h u q u q n i  hayotga  tatbiq  etish  q o n u n iy   va 

g ‘ay riqonuniy  usullar  bilan  bajarilishi  m u m k in ;

—  h u q u q   ijodkorligining  faqat  sudyalar  va  m a ’m uriyatchilarga  yuklab 

q o ‘yilishi  ayrim   m a n sa b d o r  shaxslar  to m o n id a n   o sh k o ra  z o ‘ravonlik  va 

o ‘z  vakolatlari  d oirasidan  chetga  chiqish,  is h o n c h n i  suiiste’m ol  qilish 

xavfini  kuchaytiradi.

B a ’z a n   m a n sa b d o r  shaxslarning  q o n u n n i  ch etlab   o ‘tishi,  q o n u n   t a ­

lablarining  aksini  qilib  o ‘z  m anfaatlarini  qondirish  hollari  uch rab   turadi. 

A gar  h u q u q n i  sotsiologik  tu sh u n ish   ustu n   b o ‘lsa,  unday larn in g   faoliyati 

q o n u n iy   b o ‘lib  qoladi  va  h u q u q   bilan,  q o n u n   bilan  h ech   q an d ay   bo g ‘lik 

joyi  qolm aydi.  M a n s a b d o r  shaxslarga,  “ faqat  q o n u n   y o ‘l  q o ‘ygan  b archa 

xatti-h ara k atla rg a  ijozat  b eriladi”  tam oyili  k o ‘p ro q ,  ishonchliroq  sam ara 

beradi.

Sotsiologik  y o ndashuv  ta d q iq o tc h ila r  va  q o n u n   ch iqaruvchi  idora 

u c h u n   yaxshi  s am ara  berishi  m u m k in .  H u q u q n i  bilish,  foydali  va  sam a- 

rali  q o n u n n i  ishlab  chiqish  u c h u n   am aldagi  q o n u n c h ilik n i  m u k a m m a l 

o ‘rganish  zarur.  H ayotga  tatb iq   etilgan  yo zm a  h u q u q   norm alarin i  o ‘rga- 

nish  ularni  takom illashtirishning  eng  m a ’qul  y o ‘lidir.  H ayotga  tatbiq  etil­

g an  h u q u q   —  ijtimoiy  m u n o s a b a tla m i  q o n u n   bilan  tartibga  solishdagi 

n u q so n   va  kam chiliklarni  aniqlash  m anbayidir.

191

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI