“ пул ва банклар

ХМК фаолиятининг асосий ёъналишлари 
•
Давлат томонидан кафолатни талаб қилмаган ҳолда, МФКнинг 
маблағларини хусусий корхоналарга инвестисия қилиш, қарзга бериш ёъли 
билан тадбиркорликни молиялаштириш. 

---

•
Ўзининг хусусий маблағидан саноатни, қишлоқ хўжалигини, коммунал 
корхоналарни, туризмни инвестициялаштиради. 
•
Атроф-муҳит 
ҳимояси, 
инфраструктурани 
ривожлантиришга 
ёъналтирилган лойиҳаларга инвестиция киритиш учун хусусий маблағларни 
жалб қилиш
•
Кичик бизнесда тадбиркорликни ривожлантириш
•
Ишлаб чиқаришни янги усулларини ўрганишда хусусий ва арлаш 
корхоналарга ёрдам кўрсатиш. 
Халқаро тараққиёт уюшмаси Жаҳон банкининг бир қисми бўлиб,
дунёнинг қашшоқ мамлактларига ёрдам берадиган ташкилот. Унинг 
мақсади кредитлар бериш орқали камбағаллик даражасини камайтириш , 
иқтисодий ривожлантириш учун турли хил грант дастурлар ишлаб чиқиш,
тенгсизликларни қисқартириш, ва аҳоли яшаш даражасини яхшилаш. 
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки қашшоқ малакатларда бизнесни 
қўллаб қуватлаш, кридитлар ажратиш,маслаҳатлар бериш функцияларини 
бажариш учун ташкил қилинган.
ХТТБдан қарз ололмайдиган қашшоқ мамлакатлар учун кредитлар 
ажратади. Бу кам таминланган мамлакатлар учун имтиёзли кридит 
ажратишнинг йирик манбаси ҳисобланади.
ХТУ дан қарз олиши мумкин бўлган 
мамлакатлар қуйдаги кретерия асосида аниқланади 
-
ЯММни аҳоли жон бошига тақсимлагада қашшоқ деб аталадиган 
мамлакатлар 
-
Кредит бозорида кредитнинг етишмасли ва мамлакат ривожланиш 
дастурини амалга ошириш учун кредитга муҳтожлик мавжуд мамлакатлар 
-
Қашшоқликни камайтириш ва иқтисодий ўсишга эришиш учун 
ижтимоий-иқтисодий сисосатни амалга ошириш 
Халқаро тараққиёт уюшмаси Жаҳон банкининг ҳақиқий кредитлаш 
қисми -Халқаро тикланиш ва тараққиёт банкини тўлдирувчи ташкилотдир.
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки ва Халқаро тараққиёт уюшмаси бир 
хил ҳодимларга, бош бошқармаларга эга бўлиб, бир хил қатий белгиланган
стандартлар асосида лойиҳаларни амалга оширади. Халқаро тараққиёт 
уюшмаси ҳозирги кунда дунёнинг 77 қашшоқ мамлакатларининг асосий 
кўмак манбаси ҳисобланади. Бу давлатларнинг 39 таси африкада жойлашган 
бўлиб ёрдам манбалари асосан мамлакатдаги ижтимоий хизматларга 
ёъналтирилган.
Халқаро 
тарақиёт 
ассотсацияси кредитларни арзон нархларда беради. Бунинг маъноси ХТА 
кредитларни 0 % да ёки жудаям паст фоиз ставкаларида 25-йилдан 40-
йилгача муддатга ҳамда 5- йилдан 10-йилгача бўлган имтиёзли даврлар 
билан беради Бундан ташқари турли қарз рисклари учун грантар ажратади 
ва энг оғир вазиятларда ҳам кредитлар ажратади. Шунинг учун ҳам кредит 
уюшмаларидан фарқли ўлароқ бу ташкилотнинг резервлари мунтазам 
равижшда тўлдирилиб турилиши керак.
Такидланганидек, Халқаро тараққиёт уюшмаси дунёнинг 77 мамлакати 
учун асосий кўмак манбаи бўлиб, 39 таси Африкада жойлашган. Халқаро
тараққиёт уюшмаси ресурслар орқали бугунги кунга келиб 1.3млн аҳоли 
яшаш шароитлари яхшиланди. 
2015-йилда белгиланган узоқ муддатли ривожланиш 
стратегиясига асосан 2030-йилга қадар камбағалликка барҳам бермоқчи.
Триллион доллор инвестиция критилиш керак бўлган бу лойиҳани амалга 

---

оширишда Халқаро тараққиёт уюшмаси муҳим рўл ўйнайди. 
Халқаро тараққиёт уюшмаси ўз фаолиятини низомда 
белгиланган қуйдаги шартлар асосида амалга оширади
ХТУ ушбу ташкилотга аъзо бўлган иқтисодий жиҳатдан ривожланиши 
паст бўлган мамлакатларнинг иқтисодий ривожлантириш учун молиявий 
маблағлар билан таъминлайди.
Лойиҳаларни молиялаштириш ассотсация томонида муҳим деб 
ҳисобланган соҳаларга , мамлакат ёки ҳудудларга ёъналтирилади. 
Агар бирон бир лойиҳани молиялаштиришни ўш 
ҳудудларда жойлашган банкалар томонидан амалга ошириш мумкин бўлса 
ассотсация томонидан молиялаштирилмайди.
Ассотсация қўмита томонидан бериладиган 
тавсияларсиз молиялаштиришни амалга ошира олмайди. Ассотсация 
томонидан тайинланадиган қўмита аъзолари қомита бошқарув органларини 
ва ҳудудлардаги қўмита раҳбарларини ўз ичига олади.
Қўмита ҳудудларда лойиҳаларни амалга оширишнинг бошқа манбалари 
мавжуд бўлса бу ҳудудлардаги лойиҳалар учун маблағлар ажратмайди. 
Молиялаш жараёнини амалга оширишда берилаётган маблағлар учун 
ҳеч қандай шартлар қўйилмайди. Лекин уларни белгиланган мақсадларга 
ишлатилиши юзасидан назоратни амалга оширади. 
Халқаро тараққиёт уюшмасини асосий вазифалари: 
1 Халқаро тараққиёт уюшмаси глобал муаммоларни ҳал қилишда 
бошчилик қилади.
2 Халқаро тараққиёт уюшмаси бу ўзгартирувчи. ХТУ кўплаб 
мамлакатларга ривожланишнинг эски усулларида янги усулларига ўтишга 
кўмаклашади. 
3 ХТУ бир мамлаклатда уни ривожланиши стабил ҳолатга келишига 
ишонч ҳосил қилиш учун узоқ муддат қолади. 
4 Қашшоқ одамлар эътибордан четда қолдирилганда тоза ичимлик 
сувини, электр энергиясини ва бошқалрни олиб келиш орқали ҳаёт 
даражасини яхшилайди 
5 ХТУ аёллар ва қизлар ҳуқуқини ҳимоя қилади, қизларни мактабга 
қатнашини таъминлаш орқали жинсий тенликни таъминлашга кўмаклашади,
аёлларга кичик бизнессни амалга ошириш учун кўмаклашади. 
Мультилатерал Инвестмент Гуарантеэ Агенcй (МИГА) (Халқаро 
инвестицияларни ҳимоялаш агентлиги) – бу сиёсий рискларни суғурталашни 
таклиф қиладиган ва ва халқаро кредитлардаги рискларни кафолатлайдиган 
халқаро молиявий институтдир. Бу ташкилотнинг кафолатлари 
инвесторларга ривожланаётган давлатларга инвестиция киритишда сиёсий ва 
иқтисодга оид бўлмаган рисклардан қутилишга ва ташқи таъсирлардан 
қочишга ёрдам беради. МИГА (ХИҲА) Жаҳон банки (Wорлд банк 
гроуп)нинг таркибий қисми ҳисобланади ва штаб квартираси Wашингтон 
штати(АҚШ)да ташкил этилган.
Бу 
ташкилот 
1988-йилда 
айнан 
ривожланаётган 
двлатларга 
инвестициялар киритиш рискни ва хавфни олдини олиш ҳамда улар 
фаолиятини суғурталаш учун ташкил этилган.
Халқаро инвестицияларни ҳимоялаш агентлигининг бош мақсади 
“ривожланаётган давлатларда инвестицияларни жалб қилиш натижасида 
иқтисодий ривожланиш қўллаш, камбағаллик даражаси паястириш ва 
аҳолининг турмуш даражасини яхшилашга эришишдир. Бу мақсадли проект 
орқали янги иш ўринларини яратиш, инфротузилмани яхшилаш, янгича 

---

қулай солиқ турларини яратиш ва албатта малакатлардаги мавжуд натурал 
ресурслардан унумли фойдаланишга эришиш ният қилинган. Бу мақсадга 
эришиш учун алоҳида тизимлар ва дастурлар ишлаб чиқилади.
Халқаро инвестицияларни ҳимоялаш агентлиги ўз штатининг аъзолари 
томонидан бошқарилади, лекинг унинг ўзининг якка раҳбари ва кунлик 
операциялар билан ишлайдиган ишчилар гуруҳи ёъқ. унинг акциядорлари 
давлатлар аъзолари ҳисобланади ва улар масалалар бўйича овоз бериш 
ҳуқуқига эга бўладилар. Бу ташкилот узоқ муддатли қарз ва 
инвестицияларни суғурталайди ва бошқа актив ва шартномаларни ҳам 
суғурта қилади. Бу агентлини жаҳон банкининг Индепендент Эвалуатион 
Гроуп ташкилоти томонидан назорат қилинади. 
1985-йилда, жаҳон банкининг банк кенгаши томонидан кўп томонлама 
инвестиция кафолат агентлиги (МИГА) конвенциясини қабул қилдилар. 
МИГА 1988-йил 12-апрелда асос солинди ва ўз фаолиятини бошлади. Бу 
Ёшио Терасава бошчилигида амалга оширилган ва бу ташкилот жаҳон банк 
гуруҳининг бешинчи организацияси бўлди. МИГА дастлаб 1миллиард 
доллар( 2012-йилда 1.94 миллард долларга тенг)лик капиталга эга бўлган ва 
унинг 29та аъзоси бўлган. Халқаро тикланиш ва тараққиёт банкининг барча 
аъзолари бу организация аъзоси бўлди.
МИГА ривожланаётган мамлакатларда инвеститсийлар учун нотижорат 
рискларни суғурталашга ҳаракат қилади ва инвесторларнинг ишончини 
оширишга каракат қилади. Организациянинг сиёсий ваколати хусусий ва 
миллий рискли суғурта бозорини нафини оширишдир. Ҳар томонлама 
кафолатловчидек хизмат кўрсатиши орқали агентлик инвестор мамлакат 
билан қабул қилувчи мамлакат ўртасидаги қарама-қаршилик эҳтимолини 
қисқартиради.
МИГА нотижорат рискининг бешта турини қоплаш учун суғурта таклиф 
қилади: 
ковертацияланмайдиган 
валута 
ва 
трансфер 
тақиқлари; 
миллийлаштириш; уруш, терроризм ва халқ тартибсизлиги; шартноманинг 
бўлимлари; молиявий облигацияларнинг қониқарсизлиги. Агентлик cапитал, 
кредит, акционерларнинг қарзи ва акционерларининг қарзини кафолатлари 
сингари инвестицияларни қоплайди. Агентлик шунингдек менежмент 
шарномалари, актив секуритизацияси, облигациялар, лизинг фаолияти, 
франчиза 
шартномалари 
ва 
лицензия 
шартномаларини 
сингари 
инвестицияларни суғурталаши мумкин. Агентлик 15 йилгача суғуртани 
қоплаши мумкин ва муддатни лойиханинг табиий ва молиявий ҳолатига 
боғлиқ ҳолатда яна беш йил бериши мумкин. Қачон суғурта орқали 
ҳимояланадиган ҳолат юз берса, агентлик инвестиция киритилган мамлакатга 
нисбатан инвесторнинг ҳуқуқлари ўрганилиб харажатларни биргаликда 
қоплайдилар. Аммо агентликнинг конвенциясида азо мамлакатлар чет эл 
инвестицияларини тузатмаса ҳам бўлади. Кўп томонлама институте сифатида 
МИГА суғурта талабларини қондиришдан олдин у бахсларни ечишга ҳаракат 
қилади.
Агентликнинг кичик инвестиция программаси кичи ва ўрта бизнесга чет 
эл инвестицияларини ошири унинг мақсади ҳисобланади. Бу лойиҳа 
шартнома бўлимларини қопламаслигидан ташқари қолган барча стандарт 
полаш турларини таклиф қилади. Лойиҳа орқали кичик ва ўрта бизнеслар 
чегараланган суғурта ҳақлари ва аризасиз тўловлар ( катта инвесторлар 
бундан мустасно)га эга бўладилар.