“ пул ва банклар

17.3. Жаҳон банки гуруҳи ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари 
аҳон Банки таркибидага 5 та ташкилот киради:
1.Халқаро тараққиёт ва тикланиш банки даромади ўрта даражадаги 
давлатларга ёрдам беради. ХТТБ ўзининг маблағини асосан халқаро молия 
бозорига облигасияларни сотиш ёъли билан ташкил қилади. 
2. Халқаро Тараққиёт Ассосиасияси - 1960- йилда тузилган бўлиб, 
асосан камбағал давлаталар ва аҳоли жон бошига даромади $885 гача бўлган 
давлатларга ёрдам беради, фоизсиз қарзлар беради, техник лойиҳаларни 
молиялаштиради ва сиёсий муаммолар бўйича ёрдам беради. 
3.Халқаро Молия Корпорасияси 1956 – йилда хусусий секторга 
ҳукумат кафолатларисиз инвестисия бериб, унинг ривожланишига 
кўмаклашиш учун тузилган. 
4.Инвестисияларни Кафолатлаш бўйича кўп томонлама агентлик 
ривожланаётган мамлакатларда хусусий инвесторларга кўмаклашиш учун 
тузилган,бундан мақсад инвесторларни нотижорий хатарлардан (яъни, 
ҳуқуқий ёки сиёсий хатарлардан уруш, сиёсий ларзалар, миллийлаштириш 
хатаридан инвестисия бериладиган мамлакат ҳукуматининг ҳатти- 
ҳаракатларидан) ҳимоя қилишдир. 
5.Инвестисион 
келишмовчиликларни 
тартибга 
солиш 
халқаро 
маркази келишмовчиликларни тартибга солишни инвестор давлатлар ва 
инвестисия олувчи давлаталар ўртасидаги инвестисияга тегишли мунозарали 
саволларининг келишуви ёки муҳокамаси ишларини таъминлаш орқали 
амалга оширади. 
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки ИИ-жаҳон урушидан кейин 
Европани қайта қуришга ёрдам бериш мақсадида 1944- йилда ташкил этилди. 
Ҳозирги кунда ХТТБ ўрта ривожланга мамлакатларни кредит ва бошқа 
турдаги кўмаклар билан таминлайди.
Тикланиш ва тараққиёт халқаро банки (ХТТБ, Тикланиш ва тараққиёт 
Халқаро Банк) - Жаҳон банкининг асосий кредит муассасаси. Унинг низоми 
расман БМТ ва Жаҳон банки шартномалари қарорига асосан ва 1944 йилда 
Бреттон-Вудс халқаро валюта ва молия конференцияси қарорига мувофиқ 
кучга кирган ҳисобланади, ХТТБ İМФ билан биргаликда ташкил этилган 
ихтисослашган агентлиги, давлатлараро инвестиция институте ҳисобланади, 
- Тикланиш ва тараққиёт халқаро банки Вашингтонда - 1945 йилдан бошлаб, 
лекин банк Жаҳон банки таркибида расман 1946 йилда фаолият бошлаган. 
Тикланиш ва тараққиёт халқаро банки Иккинчи жаҳон урушидан кейин 
иқтисодиётни қайта тиклаш Эвропа мамлакатларга ёрдам 1944 йилда ташкил 
этилган. Бугунги кунда Жаҳон банки асосан ўрта даромадли мамлакатларда 
кредит ва бошқа ёрдам шаклларини беради. 
ХТТБ - Жаҳон банки муассасалари ичида биринчи йирик муассаса 
ҳисобланиб унинг мақсади - ривожланаётган мамлакатлар қашшоқликни 
камайтиришга ёрдам ва иқтисодий ўсишга эришиш ва фаровонлигини 
ошириш, Жаҳон банки гуруҳининг бошқа институтлари билан яқиндан 
ҳамкорлик. ХТТБ акциядорлари 188 аъзо давлатлар 25 Ижрочи директорлар 
иборат. Директорлар кенгаши вакил ҳукуматлар томонидан сайланади. Бу 
муассаса ўрта-даромад ва кредит паст даромадли мамлакатларда давлатлари, 
166
Frederic Mishkin The Economics of Money, Banking and Financial Markets (Global edition 11th Edition) 518-
522 p. 
Ж 

---

жумладан, ривожланаётган давлатларга, таҳлилий, техник ва маслаҳат 
хизматлари, билан бирга молиявий ресурсларини тақдим этади.
Халқаро қайта қуриш ва ривожланиш банки 1944 йил ташкил 
этилгандан буён, Жаҳон банки ягона институтга кўпайди ва ривожланга 5 та 
институтлар групасини ўзида жамлади. Бизнинг миссия ХТТБ орқали уруш 
орқали вайрон бўлган давлатларни қайта қуриш ва ривожлантириш бугунги 
кунда дунё бўйлаб қашшоқликни олдини олиш ишларини Жаҳон банкининг 
бошқа институтлари билан биргаликда амалга ошириш. 
Халқаро Молия корпарация Халқаро Молиявий муссаса бўлиб унинг 
мижозлари яни таклиф криитилиб очилиш сабабчилари бўлиб 
инвистицияга ёъналтирилган ташкилотлар, муассасалари,маслаҳат яъни
консалт ташкилотлари асосий воситалар таъминотига йтўналтирилган
ташкилотлар ,хусусий секторларни ёъналтириш муассасалари бўлиб
ривожланган мамлакатларда ташкил топган. 
Халқаро Молиявий корпарация бу Жаҳон банкининг бир аъзоси
ҳисобланиб бошқарув маркази Wашингтон да АҚШ да жойлашган.
1956 йилда Халкаро тикланиш ва тараккиёт банки (ХТТБ) нинг филиали 
тарзида ташкил этилган, кейинчалик мустақил юридик шахс. Аʼзо давлатлар 
сони 184 та (1998). Штабквартираси Вашингтонда. Корпорациянинг расмий 
мақсадлари: хусусий секторга молшший ёрдам кўрсатиш билан 
ривожланаётган мамлакатларнинг иқгисодий ўсишига кўмаклашиш, 
шунингдек, и.ч. соҳасида тадбиркорликни рағбатлантириш орқали аʼзо 
мамлакатларнинг иқтисодий ўсишига ёрдам кўрсатиш. ХМК фақат юқори 
рентАбелли лойиҳаларга кредитлар ажратади. Қарзлар 15 йилга қадар муддат 
билан ссуда капитали бозоридаги ўртача йиллик фоиз ставкаларидан 
юқорироқ фоиз ставкаларида берилади. 
1961 йилдан корпорация кредитлар ажратиш билан бирга қурилаётган 
корхоналар акциядорлик капиталига инвестициялар киритиш ва кейинчалик 
бу акцияларни хусусий инвесторларга сотишни ҳам амалга оширади. 
Корпорация иштироки ҳиссаси, одатда, акциядорлик капиталининг 1/5 
қисмидан ортиқ бўлмайди. 1986 йилда ХМКда хорижий инвестициялар 
бўйича Маслаҳат хизмати ташкил этилган. Бу хизмат ҳукуматларга узоқ 
муддатли ривожланиш эҳтиёжлари учун капитал жалб этиш, мақбул 
инвестиция муҳитини яратиш учун қонунчилик, стратегиялар, қоида ва 
тартиблар масалаларида маслаҳатлар беради. ХМК молиялаштиришда 
ҳукуматлар кафолатларини қабул қилмайди ва хусусий молия тузилмаси 
тарзида ўзининг молиявий ва бошқа хизматларини бозор нархларида тақдим 
этади. 
ХМК ташкил этилган пайтдан бошлаб 2004 йилгача жаҳоннинг 140 та 
ривожланаётган давлатларининг 2825 та компаниясини молиялаштириш учун 
34 млрд. АҚШ долларидан ортиқ маблағларини ёъналтирган. 
2002 йилда Тошкентда ХМКнинг миссияси иш бошлади. Корпорация 
Ўзбекистонда хусусий секторни ривожлантиришга, айниқса, кичик бизнес ва 
хусусий тадбиркорликни ривожлантиришга муҳим ҳисса қўшиб келмоқда. 
2002 йилда ХМК Узбекистан, Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонда 
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кредитлаш учун 45,0 млн. АҚШ 
доллари ажратди.