“ пул ва банклар

1. Олтин танга стандарти
Олтин стандарти биринчи марта ХВИИИ асрда Англияда ва ХИХ 
асрнинг охирларида бошқа мамлакатларда жорий этилди. Бу стандарт олтин 
монометализми деб ҳам аталди. Олтин танга стандарти олтин стандартининг 
илк кўринишидир. Бу стандарт И Жаҳон уруши бошланишига қадар ҳукм 
сурди.
Олтин танга стандартига хос бўлган белгилар қуйидагилардан иборат 
бўлган: товарларнинг баҳолари фақатгина олтинда ўлчаниши; олтин 
танганинг муомалада бўлиши; давлат хазинаси томонидан чекланмаган 
миқдорда монета зарб қилиниши; кредит пулларни уларнинг номинали 
бўйича олтинга эркин алмаштирилиши; олтинни олиб кириш ёки олиб 
чиқишнинг тақиқланмаганлиги; ички бозорда олтин монета ва банкноталар 

---

билан бирга ҳақиқий қийматга (яъни, тўла ҳақиқий қийматга) эга бўлмаган 
чақалар ва маълум курсга эга бўлган давлат қоғоз пулларининг муомалада 
бўлиши.
Бу тизим мустаҳкам пул тизими бўлиб, инфляцияни инкор этар эди. 
Муомала учун зарур бўлмаган олтин миқдори яна хазина кўринишига қайтар 
эди. Аммо капитализмнинг кризиси даврида бу мувозанат издан чиқди. ИИ 
Жаҳон уруши даврида АҚШдан бошқа урушаётган давлатлар банкноталарни 
олтинга алмаштиришни ва олтинни четга олиб чиқишни бекор қилишди. 
Олтин муомаладан суриб чиқарилиб хазинага айлантирилди. АҚШда эса 
олтин монеталар 1934 йилга қадар муомалада бўлди.
2. Олтин қуйма стандарти
И Жаҳон урушидан кейин, 20-йилларда баъзи мамлакатларда олтин 
қуйма стандарти жорий қилинди. Бу стандартнинг олтин танга стандартдан 
асосий фарқи шунда эдики, муомаладаги банкноталар 12-12,5 кг. атрофидаги 
олтин қуймаларга алмаштириларди. 12,5 кг. лик қуймага банкнотани 
алмаштириш учун Англияда 1700 фт. ст., Францияда 215 минг фр. талаб 
қилинар эди. Бу билан олтин муомаладан халқаро айланмага чиқарилди. 
Ички айланмада эса бундай имкониятга фақатгина йирик фирмалар ва 
пулдорлар эга бўлиб қолдилар, холос.