давом эттирди. Олтиннинг бундай расмий баҳоси 1934 йилда АҚШ
долларининг баҳо масштаби асосида киритилган эди.
2. Валюталарни ўзаро солиштирилиши ва ўзаро алмашуви, Халқаро
Валюта Фонди аъзолари бўлмиш давлатлар ўртасида расмий равишда ўзаро
келишиб олинган ҳамда қатъий белгиланган, АҚШ долларларида
ифодаланган, валюта паритетлари асосида амалга ошадиган бўлди. Ўзаро
келишиб олинган бундай паритетларнинг ўзгартирилиши фақат Фонднинг
рухсати билан амалга ошиши мумкин эди.
3.Валюталарнинг қатъий белгиланган курслар режими киритилди.
Валюталарнинг бозор курслари паритетидан кичик миқдорларда оқиши
мумкин эди, Халқаро Валюта Фондининг Низомига мувофиқ валюта
курсларини бундай оқиши паритетидан +;- 1%, ЙЕвропа валюта келишувига
асосан эса +;- 0,75% (яъни, тахминан 1,5%)ни ташкил этиши мумкин эди.
Валюта курслари тебранишининг бундай чегараларини сақлаш мақсадида
мазкур шартномага кирган давлатлар марказий (миллий) банклари АҚШ
долларларида ёки ўз миллий валюталарида валюта интервенциясини амалга
оширишга мажбур эдилар.
Масалан, Германия маркаси АҚШ долларига нисбатан 3,69 ва 3,63
чегараларда тебранган, Франция франкининг курси эса АҚШ долларига
нисбатан бу пайтда пасайиш тенденциясига эга бўлган бўлса, яъни 5,5125-
дан то 5,5960гача, унда бундай ҳолат автоматик равишда Германия
маркасининг Франция франкига нисбатан 3,19%га девалвациясига олиб
келар эди. Яъни:
3,6300 / 5,5960 = 0,6487 ДЕМ/ФРФ
3,6900 / 5,5125 = 0,6694 ДЕМ/ФРФ
0,6694 / 0,6487 = 3,19%.
Халқаро Валюта Фонди орқали давлатлараро валюта тартибга
солиниши киритилди. Бунга асосан Халқаро Валюта Фонди мувозанатсиз
валюталар барқарорлигини қўллаб-қувватлаш мақсадида хорижий валютада
муайян бир давлатларнинг вақтинча ҳосил бўлган тўлов баланслари
камомадини қоплаш учун кредитлар бера бошлади.
Шундай қилиб, Бреттон-Вудс валюта тизими валюта муносабатларини
бозор томонидан тартибга солинишини давлат билан биргаликда олиб
борилишига асосланган экан.
Бреттон-Вудс валюта тизими маълум бир давр мобайнида ўзига
юклатилган функцияларни яхши бажариб келди. Бироқ бу мазкур валюта
тизимининг нуқсонсиз эканлигидан далолат эмас албатта.
Бреттон-Вудс валюта тизими, бошиданоқ АҚШ, АҚШ доллари
манфаатлари учун хизмат қилишга мўлжалланган валюта тизими эди. Бу
тизим АҚШ долларини бошқа давлатлар валюталари устидан ҳукмронлигини
таъминлаган. Аммо жаҳон валюта бозоридаги бундай аҳвол, АҚШнинг
жаҳон иқтисодиётидаги улушини қисқариб бориши ва Европа Иқтисодий
ҳамжамияти давлатлари ҳамда Япония ролининг ўсиб бориши жараёнида
сақланиб қолиши амри маҳол эди (жадвал 3).
1970-йилларнинг бошида, Бреттон-Вудс валюта тизими ва жаҳон
иқтисодиётида кечаётган ўзгаришлар реаллиги орасидаги зиддиятнинг
кескин кучайиши валюта муносабатлари борасида бир қатор ислоҳот
режаларининг ҳаётга кириб келишига сабаб бўлди.
Do'stlaringiz bilan baham: