“-Property” xususiyati uchun axborot oqimlari sxemasi

tumba
kichik vertikal shaklida bo‘lib, avtomobillarni kirishidan 
himoyalaydi; 
-
turniketlar 
shaxs tomonidan mos tanga, bilet, barmoq izi yoki 
token ko‘rsatilganida bir vaqtda bir shaxsni ichkariga kirishiga yoki 
chiqishiga ruxsat beradi; 
fizik himoyani tashkil qilishda 
turli eshiklar, oynalar, panjaralar, 
deraza pardalaridan
ham foydalaniladi. 
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: xavfsizlik xodimi 
(qo‘riqchi) 
tashkilotning fizik xavfsizligini tashkil etish, monitoringlash va 
madadlash vazifasini bajarib, maxfiy axborotni yo‘qolishidan, 
o‘g‘irlanishidan, noto‘g‘ri foydalanishidan himoyalash uchun xavfsizlik 
tizimini o‘rnatish, baholash va ishlab chiqish uchun javobgardir. Yuqori 
malakali va tajribaga ega xodim har qanday tashkilotning xavfsizligida 
muhim rol o‘ynaydi. Tashkilotda xodimlar tomonidan amalga oshirilgan 
himoya 
24 × 7 × 365
tartibida amalga oshirilishi zarur. Fizik 
xavfsizlikka jalb etilgan shaxslar quyidagilar. 
Qo‘riqchilar 
odatda asosiy kirish eshigi va darvozadan 
kiruvchilarni va xodimlarni nazorat etishga javobgar bo‘lib, xususan, 
ulardan begona shaxslarning tashkilot hududiga kirmasligini, turli 
taqiqlangan buyumlarni olib kirmasligini ta’minlashi talab etiladi. 
Tashkilotdagi barcha kirish eshiklaridagi holatlar qo‘riqchilar tomonidan 
CCTV (Closed-circuit television) kameralar yordamida kuzatib boriladi 
va yozib olib ma’lum vaqtda saqlanadi. 
 
Tashkilotdagi qo‘riqchilar boshlig‘i. 
Tashkilotdagi qo‘riqchilar 
boshlig‘i qo‘riqchilar harakatini kuzatish, talab etilgan vaqtda 
qo‘riqchilarga ko‘mak berish, olamonni tarqatib yuborish, binodagi 
qulflarni, yoritish tizimlarini boshqarishga javobgar. 

---

122 
 
Xavfsizlik xodimi
tashkilot atrofida xavfsizlikka aloqador jixozlarni 
o‘rnatish, boshqarish va ularni to‘g‘ri ishlayotganini kafolatlashi shart. 
 
Axborot xavfsizligining bosh xodimi (Chief Information Security 
Officer). 
O‘tgan davrlarda, axborot xavfsizligining bosh xodimi 
tashkilotdagi barcha xavfsizlikka aloqador jarayonlarni nazoratlashi, 
hattoki, tarmoq va tizim xavfsizligiga ham javobgar bo‘lgan. Hozirda 
esa, ushbu shaxslarga, asosan, texnik tomondan bilim va ko‘nikmalar 
berilishi talab etiladi. 
Foydalanishlarni nazoratlash: autentifikatsiya usullari. 
Tashkilot 
hududida shaxslarni autentifikatsiyalash vazifasi o‘rta to‘siqlar 
vazifasini bajaruvchi turniketlar tomonidan yoki qo‘riqchilar tomonidan 
ham amalga oshirilishi mumkin.
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: fizik qulflar 
ruxsatsiz fizik 
foydalanishlarni cheklashda foydalaniladi. Har bir tashkilot o‘zining 
xavfsizlik talablaridan kelib chiqqan holda ularni tanlashi shart. 
Quyidagi turdagi fizik qulflardan amalda keng foydalanilmoqda: 
Mexanik qulflar: 
tashkilotda fizik foydalanishlarni cheklashning 
eng oson usuli hisoblanib, kalitli yoki kalitsiz bo‘lishi mumkin. Mexanik 
qulflarga 4.19-rasmda misollar keltirilgan. 
4.19-rasm. Mexanik qulflar 
 
Raqamli qulflar: 
raqamli qulfli eshiklarni ochish uchun biror 
narsani (kalitni) olib yurish talab etilmaydi, barmoq izi, smart karta yoki 
PIN koddan oson foydalaniladi.
Elektr/ elektromagnetik qulflar: 
elektr yoki elektron qulflash tizimi 
elektr quvvatini kamaytirishga asoslangan bo‘lib, natijada eshik 
ochiladi. Ularni, odatda magnit yoki va elektromotor faollashtiradi va 
deaktivlashtiradi. Ushbu qulflar ochilishi uchun kalit talab etilmaydi.