“-Property” xususiyati uchun axborot oqimlari sxemasi

 
Foydalanuvchanlik. 
Kompyuter xavfsizligi axborot va axborot 
tizimlarini ruxsatsiz foydalanish, ochish, buzish, o‘zgartirish yoki yo‘q 
qilishdan himoya qilishni anglatib, uning eng muhim maqsadi axborot 
konfidensialligini, yaxlitligini va foydalanuvchanligini ta’minlashdir. 
Kompyuter tizimlaridan ma’lumotlarni saqlash va ishlash uchun 
foydalanilsa, xavfsizlikni nazoratlash vositalari ma’lumotlarning 
suiste’mol qilinishidan himoyalashda ishlatiladi. O‘z navbatida, axborot 
tizimlarining o‘z maqsadiga erishishiga imkon beruvchi 
foydalanuvchanlikni ta’minlash muhim hisoblanadi. 
Foydalanuvchanlik tushunchasiga turli soha korxonalari va olimlar 
tomonidan turlicha ta’riflar keltirilgan, xususan: 
-
konfidensial ma’lumotlarga yoki manbalarga ehtiyoji bo‘lganlar 
uchun foydalanish imkonini berish; 
-
vakolatli foydalanuvchilarning ma’lumotlardan va axborot 
tizimlaridan o‘z vaqtida va ishonchli foydalanish imkoniyati; 
-
obyektlardan qonuniy foydalanish imkoniga ega vakolatli 
shaxslarning tizimga kirishiga to‘sqinlik qilmaslik; 
-
tizimlarning tezkor ishlashini va qonuniy foydalanuvchilarga rad 
etilmaslikni kafolatlash. 
Hozirda barcha sohalarda axborot texnologiyalarining keng joriy 
qilinishi tashkilot yoki korxonalar faoliyatini yuritishda muhim ahamiyat 
kasb etayotgan bo‘lsada, tashkilotda axborot tizimlari bilan bog‘liq 
muammo kuzatilsa, uning faoliyati katta yo‘qotishlarga duch kelishi 
mumkin. Faraz qilaylik, xosting provayderlarida xizmat ko‘rsatishda 
99% foydalanuvchanlik ta’minlangan bo‘lsin. Bu qiymat ko‘rinishdan 
katta bo‘lsada, bir yilda 87 soat (3.62 kun) xizmat ko‘rsatilmaganligini 
anglatadi. Bu vaqt ichida tashkilot, xizmat ko‘rsatish hajmiga bog‘liq, 
turlicha zarar ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Yuqoridagi holda, hattoki 99.9% 
xizmat ko‘rsatishda foydalanuvchanlikka erishilgan bo‘lsada, yiliga
9 soat yo‘qotish kuzatiladi.
Xizmat ko‘rsatishdagi mazkur zararlarni kamaytirish nafaqat 
Facebook yoki Amazon kabi yirik korporasiyalar uchun, balki barcha 
tashkilotlar uchun ham muhim hisoblanadi. Xususan, 2013 yilda 30 

---

Document Outline

• 4-BOB. FOYDALANISHNI NAZORATLASH
  • 4.4. Ma’lumotlarni fizik himoyalash
• 5-BOB. TARMOQ XAVFSIZLIGI
  • 5.1. Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari
  • 5.2. Tarmoq xavfsizligi muammolari
  • 5.3. Tarmoq xavfsizligini ta’minlovchi vositalar
  • 5.4. Simsiz tarmoq xavfsizligi
  • 5.5. Risklar va risklarni boshqarish
• 6-BOB. FOYDALANUVCHANLIKNI TA’MINLASH USULLARI
  • 6.1. Foydalanuvchanlik tushunchasi va zaxira nusxalash