Ў. Холиёров 2022-yil 23 Termiz shahri

Rais: Shoira Baltayevna raxmat javobingiz uchun. Agar seminar a’zolarida yana savollar bo‘lsa marhamat. Marhamat Abdulla Eshquvvatovich.
A.Xudoyqulov: Assalom alaykum hurmatli seminar a’zolari. Shoira Baltayevna ushbu mavzu yuzasidan ko‘p yillardan buyon tadqiqot olib boradi. Men yuqoridagi taqdimotdan kelib chiqib bitta savol bermoqchiman. Mening savolim dissertatsiyangizda ko‘rsatilgan tarjima usullariga qaratiladi. Savolim: Tarjima usullari ichida eng samarali usul qaysi realiyalarni tarjima qilishda? Misol uchun translitrasiya usuli orqali ingliz tiliga tarjima qilingan o‘zbekcha matn ingliz o‘quvchisi uchun g‘alis matn bo‘lib qolishi mumkin.
Sh. Djabbarova: Abdulla Eshquvvatovich yana bir bor savolingiz uchun katta rahmat. Translitratsiya usulining afzalligi muqobilsiz leksika tarjimasining ishonchliligi hisoblanadi. Tarjimon tranlitiratsiya jarayonida yangi, xususan, kam tushunarli bo‘lgan so‘zning grafik yoki fonetik sirtqi ko‘rinishinigina beradi. So‘zning ma’nosi esa faqat kontekst orqali ochiladi. Tarjimon bu bilan yangi tushunchaning izohidan yoki uning noto‘g‘ri talqinidan qochadi.
Translitratsiya usulining kamchiligi esa muqobilsiz leksik birlikning mexanik tarjimasi har doim ham tarjimada yangi tushuncha mazmunini to‘liq ochib bera olmasligi bo‘lib, unda o‘zga madaniyat sohibi so‘z ma’nosini umuman tushunmasligiga olib kelishi mumkin. Shu sababdan eng maqbul usul tarjima qilinayotgan realiyalar tushunchalarni matnlarda yoki iqtiboslarda izohlashdir.


Rais: Rahmat, menda savol bor Shoira Baltayevna. 1–savolim Ekzotik leksika, lakuna, realiyalar o‘rtasidagi farqlarglarga dissertatsiya ishingizda to‘xtalganmisiz va ekzotik leksikaning o‘rni haqida fikrlar bersangiz? Ikkinchi savolimga keladigan bo‘lsak O‘zbek tili muqobilsiz leksik so‘zlarning davriy o‘sib borishini ham statistikada ko‘rib chiqdingizmi? Ularning dinamikasini ham yaratdingizmi?
Sh. Djabbarova: Shoxista To‘xtashevna savol va taklifingiz uchun katta rahmat. Takliflaringizni qabul qilamiz. 1- savol. Tadqiqotimizning 1 bobibining 1 ta fasli tilda muqobilsizlik sabablari tadqiq qilingan bo‘lib ekzotizmlar, lakuna va realiyalar tarjima tilida muqobili bo‘lmagan leksik qatlam sifatida qaraladi. Ekzotizmlar-mahalliy koloritni aks ettiradigan boshqa tillardan olingan o‘zlashtirmalardir. Masalan: Assalomu alaykum, saluyt, okey. Realiya so‘z sifatida adabiy tilning birligi hisoblanmaydi, ya’ni til hodisasi sifatida qaraladi. Lakuna- boshqa tillarda taqqosga ega bo‘lmagan tushunchlardir. 2-savol. Muqobilsiz leksik so‘zlarni “Xalq so‘zi”, “Yangi O‘zbekiston”, “Ma’rifat”. gazetalari hamda “Today Uzbekistan”, ingliz tilida chop etiladigan gazeta, “Uzbekistan Airways”, “Visit Uzbekistan” jurnallaridan foydalangan holda misollarni kartatekasini ishlab chiqdim yillar davomida. Biroq muqobilsiz leksikaning ishlatilishining davriy o‘sib borishini ishimiz ob’ekti bo‘lmaganligi sababli tadqiqotimizda tahlilga tortilmadi.
Rais: Rahmat, o‘zi seminardan maqsad kimnidir kamchiliklarini topish yoki kamchiliklarni bo‘rtirib ko‘rsatish emas. Shu narsaga ob’yektiv yondashasiz degan fikrdamiz.
Rais: Rahmat javobingiz uchun. Bizda zalda savol bor. Marhamat Sharif Yoqubov.
Sh.Yoqubov: Avtoreferat bilan tanishganimda termin so‘zi ishlatilganini kuztatdim. Savolim: Realiya terminlar va atamalarning farqi bormi? Qaysi o‘rinlarda ularni o’rinlarini almashtirish joiz?