• Coreldraw • pho to s h o p

400 
550 
700 
400 
550 
700
a)
6
)
1.3 - rasm. Ikki tur spektr: a) - asosiy bitta tashkil etuvchi mavjud,
b) - bir xil intensivlikdagi ikki tashkil etuvchi.
18 S.Q.Tursunov va boshqalar. Kompyuter grafikasi va web-dizayn. Pedagogika OTMlari talabalari uchun
darslik. T. Cho'lpon. 2013 y. 377-bet.
20

---

Rang va uni o ic h ash bilan shug‘ullanadigan fan 
kolorim etriya
deb ataladi. U inson tomonidan numi rang sifatida idrok etilishining 
umumiy qonuniyatlarini bayon etadi. Kolorimetriyaning asosiy qo- 
nunlaridan biri ranglaming tuzilishi haqidadir. Bu qonunlar eng to ‘laroq 
holda 1853 yilda nemis matematigi German Groseman tomonidan ifoda 
etilgandir:
1) Rang uch o ‘lchamlidir - uni ifodalash uchun uch tashkil etuvchi 
kerak boiadi. Garchi uch rangdan iborat bir-biriga chiziqli b ogiiq 
boim agan ikkilanmagan miqdordagi to‘plamlar mavjud boisada, har 
qanday to‘rt rang bir-birlari bilan chiziqli bogiangandir.
Boshqacha qilib aytganda, berilgan har qanday (Ц) rang uchun 
ranglaming chiziqli bogiiqligini aks ettiruvchi quyidagi kocrinishli rang 
to‘plamasini yozish mumkin:
4 = K j
P l + K 2 P2+ K 3? 2,
Bu yerda Рь P
2
, P
3
- ba’zi asosiy, chiziqli bogianm agan, ranglar, 
Kb K
2
va K3 koeffitsientlar mos ravishda qo‘shiluvchi ranglar miqdorini 
k o i satadi. Рь P2, 
P3 
ranglaming chiziqli b o g iiq emasligi ulaming hech 
biri qolgan ikkitasining tashqi summasi (chiziqli kombinatsiyasi) bilan 
ifodalanishi mumkin emasligini bildiradi.
Birinchi qonunni yanada kechroq, ya’ni ranglaming uch oicham li- 
ligi m a’nosida ham talqin etish mumkin. Rangni ifoda etish uchun 
boshqa ranglaming aralashmasi qo‘llanilishi shart emas, boshqa katta- 
liklarda ham foydalanish mumkin - ammo bu kattaliklar uchta b o iish i 
shart19.
2. Agar uch xil rang tashkil etuvchilardan biri uzluksiz o‘zgarsa, 
ayni paytda qolgan ikki tashkil etuvchilar o ‘zgarmay qolsa, 
aralashmaning rangi ham uzluksiz o ‘zgaradi.
3. Aralashmaning rangi faqat aralashuvchi qismlaming rangigagina 
b o g iiq va ulaming spektral tarkibiga b o g iiq emas.
Agar bir xil rang (shuningdek, aralashuvchi qismlar rangi) turli xil 
usullar bilan olinishi mumkin ekanligi e ’tiborga olinsa, uchinchi 
qonunning m a’nosi tushunarliroq b oiad i. Masalan, qo‘shiluvchi qismlar 
ham o ‘z navbatida boshqa qismlaming qo‘shilishi tufayli olinishi 
mumkin.
1. Rangning RGB modeli.
Bu model nurlanish prinsipi asosidagi qurilmalar yordamida 
olinadigan ranglami ifodalash uchun foydalaniladi. Asosiy ranglar 
sifatida qizil (Red), yashil (Green) va ko‘k (Blue) tanlab olingan.