Ðàõèìîâ Ìатназар

Firma va kompaniyalarni kreditga layoqatligini baholashni boshqa qo’shimcha ko’rsatkichlari tahlili

Firma, kompaniyani kreditga layoqatligini o’rganishda bitta to’lov layoqati ko’rsatikichi natijalariga tayanish to’g’ri bo’lmaydi. Shu sababli qo’shimcha ko’rsatkichlar va ularni tahlil etishga muhim ahamiyat beriladi. Bunday ko’rsatkichlar qatoriga quyidagilar kiritiladi.

1.Firma, kompaniyaning moliyaviy barqarorligi. 2.Firma, kompaniya foydaliligi;
3.Kapitalning aylanuvchanligi.

1. 
   Firma, kompaniya moliyaviy barqarorligiga baho berishda quyidagi ko’rsatkichlar tahlil qilinadi; chetdan jalb qilingan mablag’larning barcha mablag’lar tarkibidagi xissasi,chetdan jalb qilingan mablag’larning o’z mablag’lariga nisbati darajasi,o’z aylanma mablag’larining harakatlanish darajasi, uzoq muddatli mablag’larning chetdan jalb qilingan mablag’lardagi xissasi, moddiy aylanma mablag’larning o’z aylanma mablag’lari bilan ta’minlanish darajasi, o’z mablag’lari tarkibida asosiy kapitalning xissasi, asosiy kapitalning eskirish darajasi,asosiy va aylanma mablag’larning umumiy kapitalga nisbati koeffitsentlari tahlil etiladi.
   
2. 
   Foydalilik ko’rsatkichlari qatorida; umumiy mablag’larning foydaliligi, asosiy vositalar foydaliligi, uzoq muddatli va oborot aktivlarning foydaliligi,o’z mablag’lari foydaliligi, sotilgan mahsulot foydaliligi kabi ko’rsatkichlar o’rganiladi.
   
3. 
   Kapitalning aylanuvchanligini xarakterlovchi ko’rsatkichlar qatorida; umumiy mablag’larning aylanuvchanligi, asosiy vositalarning aylanuvchanligi,aylanma mablag’larining aylanuvchanligi,moddiy aylanma mablag’larining aylanuvchanligi, pul mablag’larining aylanuvchanligi, debitor qarzlarining aylanuvchanligi kabi ko’rsatkichlar tahlil qilinadi.
   

Hozirgi paytda kreditlarning o’z vaqtida qaytmasligi hollari ko’p uchrashi va ulardan imkon qadar himoyalanish maqsadida qo’shimcha sur’atda yana quyidagi ko’rsatkichlarni baholash ham talab etiladi.
-rentabellik darajalari;
-sotilgan mahsulotlarni o’zgarish sur’atlari;
-to’lov muddati o’tgan majburiyatlarning holati;
-olingan kreditlar yuzasidan foizlar va ularning to’lash imkoniyatlari;
-firmaning hisob raqami va boshqa hisob raqamlaridagi pul mablag’larining holati kabi masalalar.

5.