~ 163 ~ asosan partiyaviy vakillik prinsipi bo’ldi. Bu siyosiy partiya vakillarining o’z
ijtimoiy- siyosiy qarashlarini va saylovlar manfaatlarini ifodalash uchun keng
imkoniyatlar yaratdi.
Parlamentning yuqori palatasi – Senat teng huquqli hududiy vakillik organi
sifatidagi vakolatlari
hamda
u
pog’onali saylovlar
asosida
shakllanishi
konstitutsiyaviy qonunda mustahkamlab qo’yildi.
Davlat boshqaruvini demokratlashtirish va yangilash hamda erkinlashtirish
sharoitida Birinchi Prezident vakolati muddatini o’zgartirilishi va uning ayrim
vakolatlarini Senat va Bosh vazirga o’tkazilishi, ikki palatali parlament barpo etilishi
o’z-o’zidan saylov to’g’risidagi qonunlarning o’zgarishiga olib keldi. SHu bois 2003
yilning 29 avgustida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar hamda
xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylovlar to’g’risidagi
qonunlar yangi tahrirda qabul qilindi. SHunday qilib, ikki palatali parlamentga
saylovlar uchun zarur normativ-huquqiy baza amalda yaratildi. Unda saylov
huquqining xalqaro standartlari va saylov tizimlarini rivojlantirish tajribasi,
shuningdek mamlakatda parlamentarizm taraqqiyotining milliy xususiyatlari
e‘tiborga olindi. Masalan, 2004 yilgi saylovlarga qadar saylov qonunchiligiga joriy
etilgan eng muhim yangiliklar qatorida – mahalliy Kengashlarning deputatlikka
nomzodlar ko’rsatish huquqi bekor qilinganligi, siyosiy partiyalar deputatlikka
nomzodlar ko’rsatganida xotin-qizlar uchun kvota belgilangani, shuningdek
saylovoldi tashviqotini olib borishda partiyalar faoliyatini moliyalashtirish
masalasining hal etilganligini alohida ta‘kidlab o’tish kerak. 2004 yil 30 aprelda
―Siyosiy partiyalarni moliyalashtirish to’g’risida‖gi qonun esa partiyalarga
saylovoldi kurashini faol va saylovchilar uchun qiziqarli tarzda o’tkazishlariga
qo’shimcha imkon yaratdi.
Bundan tashqari, 2008 yil 19 noyabrda Qonunchilik palatasi tomonidan
qabul qilingan ―Saylov to’g’risidagi qonun hujjatlari takomillashtirilishi
munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonunlariga o’zgartish va
qo’shimchalar kiritish to’g’risidagi Qonun saylov jarayonining huquqiy asoslarini
yanada rivojlantirdi.Ushbu qonunga muvofiq, Oliy Majlisning Qonunchilik
palatasidagi deputatlik o’rinlari sonini 20 tadan 150 taga oshirildi. Bunda 135 ta
o’rinni siyosiy partiyalardan ko’ppartiyaviylik asosida bir mandatli okruglarda
saylanadigan deputatlar egallaydi. O’zbekiston ekologik harakatidan esa Qonunchilik
palatasining o’n besh deputati mazkur harakatning oliy organi (Konferensiyasi)
tomonidan Markaziy saylov komissiyasi belgilaydigan muddatlarda saylanadigan
bo’ldi. SHuningdek, jamiyat ijtimoiy-siyosiy hayotida yuz berayotgan real
jarayonlarda siyosiy partiyalarning roli kuchayib borayotganligi inobatga olinib
saylovchilarning tashabbuskor guruhlaridan deputatlikka nomzodlar ko’rsatish
instituti bekor qilindi. SHuningdek, deputatlikka nomzodlarning ishonchli vakillari
soni 5 nafardan 10 nafarga oshirildi. Saylovga tayyorgarlik ko’rish va uni
o’tkazishda saylov komissiyalari faoliyatining oshkoraligini yanada kuchaytirishni
ta‘minlashga yo’naltirilgan bir qator yangi tartib-qoidalar joriy etilmoqda.
Uchinchi bosqich (2010dan h.d.) – mamlakatimizda demokratik islohotlarni
yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish qilish davridir.
Ushbu davr O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.Karimov