], -деб ёзганди

Буқрот қаламига мансуб китоблар. Европада Гиппократ номи билан машҳур бўлган бу олим милоддан аввалги 460 йилда туғилиб, тахминан 360 йиллари вафот этган. Ж.Сартон таъбири билан айтганда, “Буқрот табобатнинг отаси ва барча замонларнинг энг буюк шифокоридир”[4].
“Буқротнинг қасамёд китоби” (“Китаб аҳд Буқрат”) – Ҳунайн сурёнийга, Ҳубайш ва Исо араб тилига таржима қилган. Асар “Имон китоби” номи билан ҳам юритилган[4]. “Боблар китоби” (“Китаб ал-фусул”), “Синиш-чиқиш китоби” (“Китаб ал-каср”) – Ҳунайн Муҳаммад Бану Мусо учун таржима қилган. “Маърифат тақдимоти”(“Китаб ал-маърифа”), “Инсон табиати” (“Табиат ал-инсан”) – Ҳунайн ва Исо б. Яҳё таржимаси. “Ўткир касалликлар” (“ал-Амрад ал-хадда”), “Эпидемия” (“Абизимийа”) – Исо б. Яҳё таржимаси. “Сув ва ҳаво” (“ал-Ма ва-л-ҳава”) – Ҳунайн ва Ҳубайш таржимаси ва бошқа асарлари ҳам таржима қилинган.
Жолинус қаламига мансуб китоблар. Европада Гален номи билан танилиб, тахминан, 130-200 йилларда қадимги Римда яшаган. Йирик табиб ва файласуф олим. Антик юнон табобатининг барча ютуқларини умумлаштириб, маълум тизимга солган. Буқротдан кейинги энг машҳур табиблардан ҳисобланади[1].
Жолинус энг машҳур асарларининг сони 16 та бўлиб, улардан 12 таси, яъни “Қўрқув” (“ал-Фарақ”, “Санъат” (“ас-Синаат”), “Томир уриши” (“ан-Набд”), “Касалликларни даволаш” (“Шифа ал-амрад”), “Беш мақола” (“ал-Мақалат ал-ал-хамс”), “Тадқиқотлар” (“ал-Истиқсаат”), “Мизаж” (“ал-Мизаж”), “Табиий қувватлар” (“Қувват ат-табиийа”), “Иллатлар ва касалликлар” (“ал-Илал ва-л-амрад”), “Ҳимоялар”(“ал-Химайат”), “Касалликнинг энг зўрайиши” (“ал-Бухран”) ва бошқаларни Ҳунайн б. Исҳоқ ва Ҳубайш ал-Аъсам таржима қилишган. Булардан ташқари, Жолинуснинг кўплаб тиббий асарларини ҳам Ҳубайш ал-Аъсам араб тилига таржима қилган.
Фалакиёт, риёзиёт, ҳисоб, ҳандаса, мусиқа, физика ва механикага оид асарлар.
Уқлийдис қаламига мансуб китоблар. Европада Евклид номи билан машҳур бўлган ҳамда милоддан аввалги III асрда Искандарияда яшаган йирик юнон математиги. Унинг асосий асари “Ҳандаса асослари” (ёки “Негизлар”) 15 китобдан ташкил топган бўлиб, унда муаллиф давридаги риёзиёт муайян илмий тизимга солинган. Асар риёзиёт илмининг ривожида муҳим босқич ҳисобланиб, унда элементар назария, сонлар назарияси, ҳажмлар, юзаларни ҳисоблаш ва бошқалар шарҳланади.
“Ҳандаса асослари” (“Усул ал-ҳандаса”) Ҳажжож б. Матар бу асарни икки марта таржима қилган. Юқорида айтганимиздек, уларнинг биринчиси Ҳорун ар-Рашидга (“ал-Ҳаруни”), иккинчиси эса ал-Маъмунга (“ал-Маъмуни”) бағишланган.
Уқлийдиснинг араб тилига ўгирилган асарларидан яна “Ҳодисалар” (“Китаб ал-заҳират”), “Манзаралардаги ихтилофлар” (“Ихтилаф ал-маназир”), “Мусиқа” (“Китаб ал-мусиқа”), “Тақсимлаш” (“Китаб ал-қисмат”), “Қонун” (“Китаб ал-қанун”), “Оғир ва енгил” (“Китаб ас-сақл ва-л-хиффа”) китобларини келтириш мумкин. Келтирилган номлар бу асарларнинг физикага оид эканидан далолат беради[4].