|
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ
ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
Бехудова Мехринисо Омон қизи
5А140201 – Физика (йўналишлар бўйича) Лазер физикаси
мутахассислиги Фотоника кафедраси I kurs magistri
Лазер ўлчов тизимлари фанидан
“Термоядро реаксияларида лазерли плазманинг ҳосил бўлиши”
мавзусида тайёрлаган
РЕФЕРАТ
Тошкент-2021
REJA
KIRISH………………………………………………………3
ASOSIY QISM
Termoyadro reaksiyalari………………………………4
Lazerlar yordamida plazmaning hosil bo’lishi va texnikada foydalanish………………………….………..6
XULOSA…………………………………………………14
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………15
KIRISH
Ishlab chiqarish binolari va tibbiy laboratoriyalardan avto, aviatsiya va po'lat ishlab chiqarish tarmoqlariga qadar lazer materiallarning sirtini tozalash uchun eng maqbul usulga aylanmoqda.
Garchi, lazerlarni kesish, burg'ulash va payvandlashda qo'llash yaxshi ma'lum bo'lsa-da, uning sanoatdagi tozalash dasturlarida mavjud moslashuvi nisbatan yangi va o'rganilmagan.
Ushbu joriy lazer qo'llanilishi kimyoviy, qo'lda va abraziv patlatma usullari ilgari qo'llanilgan dasturlarda o'rnini bosuvchi sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan xavfli bo'lmagan, aşındırıcı bo'lmagan tozalash usuli muhtoj tufayli paydo bo'ldi.
Ilovalarni tozalashda lazerlardan foydalanishning afzalliklari
An'anaviy tozalash usullari bilan taqdim etilgan asosiy muammolar atrof muhitga salbiy ta'sir va substratning aşınmasını o'z ichiga oladi. Aşındırıcı patlatma tizimlari, muhim miqdordagi chiqindi va zararli nozik yuzalar yaratdi, kimyoviy solventlerin foydalanish esa xavfli bug 'va suyuq chiqindi mahsulotlarini olib keldi.
Bu sirtni tozalashda lazer texnologiyasini moslashtirishga olib keldi. Ko'p foyda tufayli, lazerli tozalash endi kiruvchi moddalarni materiallar yuzasidan olib tashlashning eng samarali usuli hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda turli xil qo'llanmalarda qo'llaniladigan impulsli lazerli tozalash va o'chirish tizimlarining keng assortimenti mavjud bo'lib, shundan iboratki, vulkanizatsiya qoldig'ini shinalar va gravitatsiya yuzasidan ablasyon orqali izolyatsiyadan ajratish va nozik sirtdan bo'yoqni bo'yash uchun ajratish.
Yuzaki tozalash dasturlarida lazerdan foydalanishning bir qancha afzalliklari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Avtomatlashtirilgan va tasodifiy tozalash usuli
Chiqindilarni kamaytirish miqdori
Xavfsizlikni oshirish
Kimyoviy moddalar yoki portlatish vositalariga ehtiyoj yo'q
Aşınmaz va kontaktsiz tozalash jarayoni
Lazer tozalash dasturlari
Po'lat ishlab chiqarishda sirt profilini va zangni yo'qotish. Lazerli tozalash, shuningdek, metall materiallardan zang va shkalni olib tashlash uchun samarali va samarali usuldir. Pas va o'lchov tabiiy yoki sun'iy jarayonlarning natijasida metall yuzalarida hosil bo'lgan ifloslantiruvchi moddalardir.
ASOSIY QISM
Termoyadro reaksiyalari
Termoyadro reaksiyalari - juda yuqori temperaturalarda yengil atom yadrolarining oʻzaro birikish jarayoni. Vodorodning 2 izotopi N2 (deyteriy) va N3 (tritiy) 1 kg aralashmasining oʻzaro birikish reaksiyasi .N2!,H3^2He4Q()n’Q17,5 MeV natijasida 801012 kal issiklik ajralib chiqadi. Bu 1 kg uran U235 yadrosining boʻlinishida ajralib chiqadigan energiyadan 4 marta yoki 10 mln. kg kumir beradigan issiklik miqdoriga tengdir.
Reaksiyaga kirishuvchi yadrolar birbiriga YU15 m masofaga yaqinlashganda ular orasida yadro kuchlari tufayli oʻzaro taʼsir yuzaga keladi. Yadrolarning bunday yaqin kelishiga ular orasida itarish kuchlari toʻsqinlik qiladi. Bu qarshilikni yengish uchun yadrolar taxminan bir necha yuz mln. gradus temperaturaga moye katta tezlik bilan harakatlanishi kerak. Faqat ayrim Termoyadro reaksiyalari natijasida yengil atom yadrosi boʻlinib bir necha yadrolarni hosil qilishi va juda koʻp miqdorda energiya ajralib chiqishi mumkin.
Termoyadro reaksiyalari natijasida asosan, yadrolarning qoʻshilib bitta kattaroq yadroning hosil boʻlishi kuzatiladi. Yengil yadrolar ancha past temperaturalarda ham qoʻshilishi mumkin. Chunki zarralarning tezliklar boʻyicha taqsimoti tasodifiy boʻlgani tufayli, energiyasi oʻrta qiymatdan ortiq boʻlgan biror miqdor yadrolar gʻar doim boʻladi. Bundan tashqari, yadrolar tunnel effekt natijasida ham qoʻshilishi mumkin, bu hol juda muhimdir. Chunki tunnel effekt va boshqa kvant temperatura meʼyorini ancha kamaytiradi. Shu sababli, baʼzi Termoyadro reaksiyalari 107K tartibdagi temperaturalardayoq yetarlicha intensiv ravishda yuz beradi.
Ayniqsa, deyteriy va tritiy yadrolari sintezi uchun sharoit yaratish qulay, chunki ular orasidagi reaksiya rezonans xarakterga ega (,N2 va ,N3 yadrolarining birikishi uchun 7G+2O1O6K yetarli). Ana shu moddalar vodorod bombasi (yaʼni termoyadro bombasi) zaryadini tashkil qiladi. Bunday Termoyadro reaksiyalarini amalga oshirish uchun kerak boʻladigan temperaturani kuchli lazerlar bilan plazmani bir vaqtda nurlantirish yoki atom parchalanishi reaksiyasi natijasida hosil boʻlishi mumkin.
Atomvodorod bombasining portlashi jarayonida ajralib chiqqan issiqlik miqsori 50 mln. t trotil quvvatidan yuqoridir. Ammo vodorod bombasidagi portlash 1 mikrosekunddan kam vaqt davom etadi va undagi Termoyadro reaksiyalarini boshqarish murakkab muammodir. Termoyadro reaksiyalari borishini juda kichik vaqt davomida boshqarish termoyadro reaktorlari yordamida amalga oshiriladi. "Ogra", "Alfa", "Tokamak" (Sobiq SSSR), "Zeta", "Skeptr" (Angliya), "Kolumbus", "Stellyator" (AQSH) termoyadro reaktorlarining vakillaridir. Reaktor Termoyadro reaksiyalari beruvchi yoqilgʻi gazi bilan yuqori bosimlar ostida toʻldirilib, elektr razryadi yoki lazer nuri yordamida yoqilgʻi plazmasi hosil qilinadi. Plazma temperaturasini meʼyor darajasigacha koʻtarish, uni ushlash va boshqarish Termoyadro reaksiyalari hosil boʻlishda muhimdir. "Tokamak" reaktorida plazmani 70 mln. K gacha qizdirish amalga oshirildi. Bu Termoyadro reaksiyalarini boshkarish mumkinligini isbotladi.
Boshqariladigan termoyadro reaksiyalarini amalga oshirish uchun biror hajmda 108K tartibli temperatura gʻosil qilish va uni shu darajada sakGʻtb turish zarur. Bunday temperaturada har qanday moddadan idish devorlari bugʻlanib ketadi. Termoyadro reaksiyalarini hosil qilish uchun kameradagi plazmaning temperaturasi va katta zichligini maʼlum vaqt saqlash bilan birga plazmaning kamera ichki devoriga taʼsirini keskin kamaytirish muammosi mavjud. Shu sababli, reaksiya kamerasi kuchli magnit maydoni taʼsirida boʻladi va bu maydon plazmani kamera markaziga siqib boraveradi. Boshkariladigan termoyadro sintezini amalga oshirish insoniyatga bitmastugalmas energiya manbaini bergan boʻlar edi. Shuning uchun, boshkariladigan Termoyadro reaksiyalarini amalga oshirish borasida koʻp mamlakatlarda ishlar olib borilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
