Ва касб психологияси

Илмий психологик билимлар тараққиётининг умумий ва асосий қонунияти – бу ғоялар курашидир. Бу кураш узоқ вақт материализм ва идеализм ўртасидаги кураш кўринишида талқин қилиб келинди.

• Идеализм (фр. idealisme) – фалсафанинг бош мавзуси – онгнинг борлиққа муносабати масаласида материализмга қарама-қарши ўлароқ онг, руҳ – бирламчи, моддий дунё, борлиқ эса иккиламчи, онг, сезги, тасаввур ва тушунчаларнинг маҳсулидир, деб даъво қилувчи ғайри илмий фалсафий оқим.
• Идеалистлар материалистларга қарама-қарши ўлароқ, психика тана билан яширин тарзда бирлашган, инсон ўлгач, танани ташлаб “нариги дунёга”, ғоялар дунёсига кетиб, у ерда абадий яшовчи 8
• моддий бўлмаган қандайдир илоҳий субстанция ёки моҳиятнинг намоён бўлишидир, деб тушунадилар.
• Идеалистик оқим намояндалари психика тана ҳаётига боғлиқ бўл-маган қандайдир руҳий субстанция жондан иборат, дейдилар. Бундай қараш фалсафанинг антик тараққиёти вакили Платон идеализмида ёрқин акс этади.

Материализм (lot. materialis – моддий) фалсафасидаги икки асосий оқимдан бири, яъни идеализмга қарама-қарши ўлароқ, бирдан бир илмий, тарихан прогрессив дунёқарашдир. Фалсафа тафаккурнинг бор-лиққа муносабати ҳақидаги бош масалани ҳал қилишда материализм дунё ўз табиатига кўра моддийдир, материя, табиат, борлиқ, инсон онгидан ташқари унга боғлик бўлмаган ҳолда мавжуддир, материал бирламчи ҳамда сезгиларнинг манбаидир, онг эса иккиламчи, ҳосила нарсадир, дунёни ва унинг қонуниятларини тўлиқ билиш мумкин, деб таълим беради. Юқоридаги икки йўналиш маълумотлари фан тарихида мавжуд бўлган илмий тамойилларга узвий боғланади.

• Материализм (lot. materialis – моддий) фалсафасидаги икки асосий оқимдан бири, яъни идеализмга қарама-қарши ўлароқ, бирдан бир илмий, тарихан прогрессив дунёқарашдир. Фалсафа тафаккурнинг бор-лиққа муносабати ҳақидаги бош масалани ҳал қилишда материализм дунё ўз табиатига кўра моддийдир, материя, табиат, борлиқ, инсон онгидан ташқари унга боғлик бўлмаган ҳолда мавжуддир, материал бирламчи ҳамда сезгиларнинг манбаидир, онг эса иккиламчи, ҳосила нарсадир, дунёни ва унинг қонуниятларини тўлиқ билиш мумкин, деб таълим беради. Юқоридаги икки йўналиш маълумотлари фан тарихида мавжуд бўлган илмий тамойилларга узвий боғланади.
• Тарихий тадқиқотлардаги энг муҳим тамойил – тарихийлик тамо-йилидир. Бу тамойил тадқиқотчидан ўрганилаётган ҳодисани шу даврнинг ҳамма ўзига хосликлари, ижтимоий-маданий алоқалари, унинг аниқ мазмуни билан бирга ўрганиб, ўрганиладиган ҳодисанинг қайтарилмаслиги ва ноёблигини кўрсата олишни талаб қилади.
• Тарихийлик тамойилининг тузилиши презентизм ва антикваризм-да кўринади.