|
Reje:
Ba’she insaniyat tariyxi isenimli ta’rizde tastiyiqlaydi, agressiya shaxs ha’m ja’miyet o’mirinin’ ajiralmas bo’legi esaplanadi. Bunnan tisqari, agressiya u’lken tartisiw ku’shi ha’m jug’imliliq qa’siyetine iye – ko’pshilik adamlar so’zde agressiyani inkar etedi, biraq o’zlerinin’ ku’ndelikli o’mirlerinde bolsa ken’ tu’rde sa’wlelendiredi.
Psixologiyada agressiya tu’sinigi astinda o’zine basqalardi boysindiriw ha’m olardin’ u’stinen u’stinlik etiw maqsetinde real minez-qulq ha’m fantaziyalawda ko’riniwshi tendentsiya (umtiliw) tu’siniledi. - Psixologiyada agressiya tu’sinigi astinda o’zine basqalardi boysindiriw ha’m olardin’ u’stinen u’stinlik etiw maqsetinde real minez-qulq ha’m fantaziyalawda ko’riniwshi tendentsiya (umtiliw) tu’siniledi.
Agressiya latin tilinen awdarma etilgende “taslaniw” degen ma’nini an’latadi. Ha’zirgi waqitta “agressiya” atamasi ju’da’ ken’ qollaniladi. Bul fenomen ha’m unamsiz sezimler (misali, g’azep) ha’m unamsiz sebepler (misali, ziyan jetkeriwge uriniw), sonday-aq, unamsiz ko’rsetpeler (misali, irqiy qa’te pikir) ha’m joq qiliwshi ha’reketler menen baqlanadi.
Agressiya psixikaliq realliq sipatinda aniq xarakteristikag’a iye: jo’nelgenlik, ko’riniw tu’rleri, jedellik. Basqa adamlarg’a jo’neltirilgen agressiya ja’miyet ushin o’z aldina qa’wipti payda etedi. A. Bandura ha’m R. Uolter oni asotsial agressiya dep ataydi ha’m na’tiyjede basqa shaxs ya’ki mu’lkke ziyan keltiriwshi, sol menen birge, bul aktlar nizam menen jazalanbawi mu’mkin bolg’an sotsial-destruktiv xarakterdegi ha’reketler menen baylanisli. - Basqa adamlarg’a jo’neltirilgen agressiya ja’miyet ushin o’z aldina qa’wipti payda etedi. A. Bandura ha’m R. Uolter oni asotsial agressiya dep ataydi ha’m na’tiyjede basqa shaxs ya’ki mu’lkke ziyan keltiriwshi, sol menen birge, bul aktlar nizam menen jazalanbawi mu’mkin bolg’an sotsial-destruktiv xarakterdegi ha’reketler menen baylanisli.
Go’dekler balalar baqshasinin’ talaplarina maslasa turip, mazaqlawi, shimshilawi, tu’piriwleri, urisiwlari, tislewleri ha’m ha’tte jep bolmaytug’in na’rseni jutiwlari da mu’mkin. Sol menen birge, bul ha’reketler “tekseriwsiz” payda etiledi – impulsive, sanasiz ha’m ashiq. Bul jasta agressiyanin’ passiv ko’rinisleri negativlik, qaysarliq, biykarlaw, tirnaqti tislew esaplanadi.
M. Xyusmann izzertlewshiler topari menen televizor ko’rsetiwlerin ko’riw ha’m agressivlik ortasindag’i korrelyatsiyani 20 jil dawaminda baqladilar. Olar soni aniqladilar, 30 jasta payda etken jinayatlardin’ aqirlig’i 8 jasta abzal ko’rgen telekorsetiwlerge mas tu’sedi. - M. Xyusmann izzertlewshiler topari menen televizor ko’rsetiwlerin ko’riw ha’m agressivlik ortasindag’i korrelyatsiyani 20 jil dawaminda baqladilar. Olar soni aniqladilar, 30 jasta payda etken jinayatlardin’ aqirlig’i 8 jasta abzal ko’rgen telekorsetiwlerge mas tu’sedi.
Kishi mektep jasinda agressiya ko’binshe hiyle ku’shsiz (saylang’an qurban) oquwshilarg’a degen mazaqlaw, basim o’tkeriw, taqqirlash, to’belesiw tu’rinde sa’wlelenedi. - Kishi mektep jasinda agressiya ko’binshe hiyle ku’shsiz (saylang’an qurban) oquwshilarg’a degen mazaqlaw, basim o’tkeriw, taqqirlash, to’belesiw tu’rinde sa’wlelenedi.
O’smir jasinda agressiv minez-qulqtin’ arnawli o’zgeshelikleri u’lken abroyinin’ qulawi sa’wlesinde ten’lesleri toparina baylanisli boladi. Bul jasta agressiv boliw ko’binshe “sandraqlap ju’riw, ku’shli boliw” di bildiredi. - O’smir jasinda agressiv minez-qulqtin’ arnawli o’zgeshelikleri u’lken abroyinin’ qulawi sa’wlesinde ten’lesleri toparina baylanisli boladi. Bul jasta agressiv boliw ko’binshe “sandraqlap ju’riw, ku’shli boliw” di bildiredi.
U’lken jastag’i adamlarda agressiv minez-qulq ko’rinisi biraz ha’r-tu’rli, sebebi ko’binshe olardin’ individual o’zgeshelikleri menen aniqlanadi. Zorliqqa meyillikti qollap-quwatlawda a’hmiyetli ro’ldi insannin’ o’z tag’dirine birden bir ha’kim esaplaniwina isenimi, sonday-aq, onin’ agressiyag’a unamli mu’na’sibeti oynawi mu’mkin. - U’lken jastag’i adamlarda agressiv minez-qulq ko’rinisi biraz ha’r-tu’rli, sebebi ko’binshe olardin’ individual o’zgeshelikleri menen aniqlanadi. Zorliqqa meyillikti qollap-quwatlawda a’hmiyetli ro’ldi insannin’ o’z tag’dirine birden bir ha’kim esaplaniwina isenimi, sonday-aq, onin’ agressiyag’a unamli mu’na’sibeti oynawi mu’mkin.
Eger basqa t’asirdi – jinisiy (gender) faktorin bahalasaq – onda erkekler ju’da’ joqari tuwridan-tuwri ha’m fizikaliq, hayallar bolsa – bilqastan ha’m verbal agressiyani sa’wlelendiredi. Uluwma alg’anda, ha’zirgi waqitta hayallar ko’binshe ha’m muafaqiyatli ta’rizde onin’ psixologiyaliq variantina mu’ra’ja’t etseler erkek jinsina fizikaliq ku’sh isletiwge u’ken meyillik qabil etilgen.
Shaxs minez-qulqina g’alaba xabar qurallarinin’ ta’siri toliq tu’siniksiz bolip qalg’an bir paytta shan’araqtin’ agressiv minez-qulqinin’ qa’liplesiwinde sotsialliq manba bolip qalg’ani ha’zirgi waqitta ta’n alinbaqta. - Shaxs minez-qulqina g’alaba xabar qurallarinin’ ta’siri toliq tu’siniksiz bolip qalg’an bir paytta shan’araqtin’ agressiv minez-qulqinin’ qa’liplesiwinde sotsialliq manba bolip qalg’ani ha’zirgi waqitta ta’n alinbaqta.
Solay etip, “asotsial agressiya nazariyasi” na muwapiq balanin’ agressiv minez-qulqi en’ aldi menen bir ya’ki eki ata-ana ta’repinen na’zik g’amxorliq ha’m mexriybanliq jetispewshiliginen tuwiladi. - Solay etip, “asotsial agressiya nazariyasi” na muwapiq balanin’ agressiv minez-qulqi en’ aldi menen bir ya’ki eki ata-ana ta’repinen na’zik g’amxorliq ha’m mexriybanliq jetispewshiliginen tuwiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
