Sitrus inli kuyasi (Phyllocnistis citrella Stain.)

Sitrus inli kuyasi (Phyllocnistis citrella Stain.)ning morfologiyasi va biologik rivojlanishi bo‘yicha chet elda Heppner.J.B (1993) va Huang.S.D (1994) lar tomonidan ilmiy izlanishlar olib borishgan. Sitrus inli kuyasi birinchi marta 1956 – yil Hindistonda S.S.Stainton tomonidan topilgan. 1993 – yilda AQSH ning Florida shtatida sitrus ekinlariga zarar keltirishi kuzatildi. 1994 – yilda O‘rta Yer dengizi havzasida topildi. Bu zararkunanda shuningdek, Markaziy va Janubiy Amerikada, Janubiy Afrika va G‘arbiy Afrika, Yevropa va Osiyo (Turkmaniston, Afg‘oniston, Hindiston, Xitoy, Janubiy Koreya, Yaponiya va boshqa) davlatlarida tarqalgan. Sitrus inli kuyasi O‘zbekiston hududida chegaralangan holda tarqalgan ichki karantin zararkunanda hisoblanadi. Respublikamiz olimlari tomonidan olib borilgan izlanishlar natijasida bu zararkunanda sitrus g’ovak hosil qiluvchi kuya deb ham nomlanadi. Sitrus (apelsin, mandarin, limon va boshqa) mevalarga zarar keltiradi. Izlanishlar va ayrim tadqiqotlarga ko‘ra sitrus inli kuyasi bilan zararlangan 1 ga maydonda yetishtirilgan o‘simliklarning 55 – 70% hosilning kuchli zararlanishi aniqlangan. Asosan sitrus inli kuyasining lichinkasi o‘simliklarga zarar keltiradi. U asosan sitrus o‘simliklarining yosh bargining yuza qismidan teshib ichki epidermis qismini yemiradi, ba’zan esa sitrus (apelsin, mandarin, limon va boshqa) mevalarga zarar keltiradi. Bu hasharot plantatsiyalarda, pitomniklarda sitrus ekinlarining yosh ko‘chatlarini zararlaydi. Tuxumi: deyarli – yumaloq, yassi, rangi tiniq oq, kengligi 0,27 mm. Tuxumlardan 16 – 22 kunda lichinkalar chiqa boshlaydi.

Lichinkasi: yangi chiqqanda yashilroq, so‘ngra yashil-kulrang, boshini tortganda, ko‘krakoldining ichiga kiruvchi, dorzoventral yo‘nalishida yassi. Tanasining birinchi va ikkinnchi segmentlari kvadrat shaklida, dumiga qarab ingichkalashgan. Uchinchi va keyingi segmentlari kvadrat shaklli emas. Oyoqchalari rivojlanmagan. Boshining ko‘p qismi sariq, qolgan qismi qizil – sariq.



G‘umbagi: urchuq shaklli, rangi oldin och-sariq, so‘ngra to‘q-sariq, va nixoyat to‘q-jigarrang. Qorinchasining ustki tomonlarida 4 tadan qilchalari mavjud.