Qaraqalpaqstan respublikasi informaciyaliq texnologiyalari texnikumi telekommunikatsiya topar oqiwshisi



Download 32,7 Kb.
Sana17.07.2022
Hajmi32,7 Kb.
#811246
Bog'liq
A.Aliev Magliwmatlar bazasi O\'z betinshe jumisidocx


O’ZBEKISTAN RESPUBLIKASI INFORMACIYALIQ TEXNOLOHIYALARI HAM KOMMUNIKACIYALARIN RAWAJLANINDIRIW MINISTIRLIGI

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASI INFORMACIYALIQ TEXNOLOGIYALARI TEXNIKUMI

TELEKOMMUNIKATSIYA TOPAR OQIWSHISI
Shaddinov Azattin
Telekommunikatsiya tiykarlari paninen

O’Z BETINSHE JUMISI

Tayarlag’an ______________A.Shaddinov
Qabillag’an __________________F.Sarigulova
N’okis 2022

REJE



  1. Kirisiw

  2. Algoritm tusinigi

  3. Algoritmnin logikaliq tiykarlari

  4. Algoritm turleri


Kirisiw
Algoritm” túsinigi
Joqarıda belgilegenimizdek, qoyılǵan qandayda bir máseleni kompyuterde sheshiw ushın, aldın onıń matematikalıq modelin, keyin bolsa sheshiw algoritmı hám programmasın dúziw kerek boladı. Bul úshlıqta algoritm blokı zárúrli áhmiyetke iye. Endi algoritm túsiniginiń tariypi hám ózgesheliklerin bayanlaymız. Másele sheshimin sheklengen qádemler nátiyjesinde payda etetuǵın, aldınan tayınlanǵan hám anıq belgilengen qaǵıydalar yamasa buyrıqlar izbe-izligi algoritm dep ataladı. Ápiwayılaw etip aytqanda, algoritm bul - aldımızǵa qoyılǵan máseleni sheshiw ushın zárúr bolǵan ámeller izbe-izligi bolıp tabıladı. Algoritm dúziw - bul programmalastırıw bolıp tabıladı, algoritmdı dúziwshiler bolsa programmistler bolıp tabıladı.
Mısalı, ax2+bx+c=0 kvadrat teńlemeni sheshiw ushın tómendegi ámeller izbe-izligi zárúr boladı :
a, b, c koefficiyentler berilgen bolsın.
Berilgen a, b, c koefficiyentler járdeminde discriminant.
D= b2-4 ac esaplanadı.
D>0 bolsa X12 = (−b± D) / 2* ( a)- esaplanadı.
D<0 bolsa, haqıyqıy sheshimi joq.
Mısal retinde berilgen a, b, s tárepleri boyınsha úshmúyeshliktiń maydanın Gerron formulası boyınsha esaplaw máselesin kórip shıǵayıq.
a, b, c úshmúyeshlik tárepleri uzınlıqları.
r = (a+b+c) /2 - perimetrdiń yarımı esaplansin.
T= p (r-a) (r-b) (r-c) - esaplansin.
S= T esaplansin.
Joqarıdaǵı mısallardan kórinip turıptı, olda, algoritmdıń hár bir qádeminde atqarılatuǵın ámeller túsinikli hám anıq tárzde kórsetilgen hám de chekli sandaǵı ámeller orınlanǵannan keyin anıq nátiyje alıw múmkin.
Atap ótilgen, tushinarlilik, anıqlılıq, cheklilik hám nátiyjeliklıq túsinikleri algoritmdıń tiykarǵı ózgesheliklerin quraydı. Bul túsinikler keyingi paragraflarda bólek kórip ótiledi.
“Algoritm” sózi hám túsinigi IX asirde jasap dóretiwshilik etken ullı oqımıslı Muhammad al-Xorezmiy atı menen tıǵız baylanıslı. Algoritm sózi Al-Xorezmiy atınıń Evropa ilimpazları tárepinen buzib aytılıw etiliwinen júzege kelgen. AlXorezmiy birinshi bolıp onlıq canoq sistemasınıń principlerıni hám odaǵı tórtew ámeldi orınlaw qaǵıydaların tiykarlab bergen.
Algoritmdıń tiykarǵı ózgeshelikleri
Algoritmdıń 5 tiykarǵı ózgesheligi bar.
Diskretlilik (Cheklilik). Bul qasiyettiń mazmunı algoritmlardı mudami chekli qádemlerden ibarat etip bóleklew múmkinshiligi bar ekenliginde. Yaǵnıy onı chekli sandaǵı ápiwayı kórsetpeler izbe-izligi formasında ańlatıw múmkin. Eger kuzatilayotgan processni chekli qádemlerden ibarat etip qollay almasak, onı algoritm dep bolmaydı.
Túsiniklilik. Biz kúndelik turmısımızdıńda berilgen algoritmlar menen islep atirǵan elektron saatlar, mashinalar, qozaqlar, kompyuterler, túrli avtomatikalıq hám mexanik apparatlardı gúzetemiz.
Atqarıwshına usınıs atırǵan kórsetpeler onıń ushın tushinarli mazmunda bolıwı shárt, keri jaǵdayda, atqarıwshı ápiwayıǵana ámeldi de atqara almaydı. Bunnan tısqarı, atqarıwshı hár qanday ámeldi atqara almasligi da múmkin.
Hár bir atqarıwshınıń orınlawı múmkin bolǵan kórsetpeler yamasa buyrıqlar kompleksi ámeldegi, ol atqarıwshınıń kórsetpeler sisteması (sisteması ) dep ataladı. Sonday eken, atqarıwshı ushın berilip atırǵan hár bir kórsetpe atqarıwshınıń kórsetpeler sistemasına tiyisli bolıwı kerek.
Kórsetpelerdi atqarıwshınıń kórsetpeler sistemasına tiyisli bolatuǵın etip ańlatpalay alıwımız zárúrli áhmiyetke iye. Mısalı, tómen klasstıń a'lochi oqıwshısı " san kvadratqa asırilsin" degen kórsetpeni tushunmasligi nátiyjesinde atqara almaydı, lekin " san ózin ózine ko'paytirilsin" formasındaǵı kórsetpeni biymálel atqaradı, sebebi ol kórsetpe mazmunınan kóbeytiw ámelin orınlaw kerekligini tusinip jetedi.
Anıqlıq. Atqarıwshına berilip atırǵan kórsetpeler anıq hám mazmunli bolıwı zárúr. Sebebi kórsetpe degi anıq emeslikler móljel daǵı maqsetke erisiwge alıp kelmeydi. Insan ushın túsinikli bolǵan " 3-4 ret silkitilsin", " 5-10 minuta qızdırılsin", " 1-2 qasıq solinsin", " teńlemelerden biri echilsin" sıyaqlı uǵımsız kórsetpeler kompyuterdi qıyın jaǵdayǵa salıp qóyadı.
Bunnan tısqarı, kórsetpelerdiń qaysı izbe-izlilikde atqarılıwı da zárúrli áhmiyetke iye. Sonday eken, kórsetpeler anıq beriliwi hám tek algoritmda kórsetilgen tártipte atqarılıwı shárt eken.
Ǵalabalıq. Hár bir algoritm mazmunına kóre bir túrdegi máselelerdiń barlıǵı ushın da orınlı bolıwı kerek. Yaǵnıy máseledegi baslanǵısh maǵlıwmatlar qanday bolıwınan qaramastan algoritm sol xildagi hár qanday máseleni sheshiwge jaramlı bolıwı kerek. Mısalı, eki ápiwayı kasrning ulıwma bólimin tabıw algoritmı, bólsheklerdi túrlishe ózgertirip bersangiz da olardıń ulıwma bólimlerin anıqlap beraveradi. Yamasa úshmúyeshliktiń júzin tabıw algoritmı, úshmúyeshliktiń qanday bolıwınan qaramastan, onıń maydanın esaplab beraveradi.
Nátiyjeliklıq. Hár bir algoritm chekli sandaǵı qádemlerden keyin, álbette, nátiyje beriwi shárt. Atqarılatuǵın ámeller kóp sonda da baribir nátiyjege alıp keliwi kerek. Chekli qádemnen keyin qoyılǵan máselee chimga iye emesligin anıqlaw da nátiyje esaplanadı. Eger ko'rilayotgan process sheksiz dawam etip nátiyje bermasa, onı algoritm dep atay almaymız.
4. Algoritmdı súwretlew usılları
Joqarıda kórilgen mısallarda, ádetde, biz máseleni sheshiw algoritmın sózler hám matematikalıq formulalar arqalı ańlatpaladik. Lekin algoritm basqa kórinislerde de beriliwi múmkin. Biz endi algoritmlardıń eń kóp ushraytuǵın túrleri menen tanıwamız.
Algoritmdıń sózler arqalı ańlatılıwı. Bul usılda atqarıwshı ushın beriletuǵın hár bir kórsetpe gápler, sózler arqalı buyrıq formasında beriledi.
Algoritmdıń formulalar menen ańlatılıw usılınan matematika, fizika, ximiya sıyaqlı anıq pánler degi formulalardı úyreniwde paydalanıladı. Bul usıl geyde analitik ańlatıw dep ataladı.
Algoritmlardıń arnawlı geometriyalıq sırtqı kórinisler járdeminde ańlatılıwında másele sheshiw procesi anıq hám tuwri suwretlenedi jáne bul kórinis blok -sxema dep ataladı.
Algoritmdıń keste kóriniste beriliwi. Algoritmdıń bunday ańlatpasınan da kóp paydalanamız. Mısalı, mektepte qollanıp kelinip atırǵan tórt xanalı matematikalıq kesteler yamasa hár qıylı lotereyalar kestesi. Funksiyalardıń grafikların sızıwda da algoritmlardıń bahaları kestesi kórinislerinen paydalanamız. Bul sıyaqlı kestelerden paydalanıw algoritmları ápiwayı bolǵanı sebepli olardı ózlestirip alıw ańsat.
Joqarıda kórilgen algoritmlardı súwretlew usıllarınıń tiykarǵı maqseti, qoyılǵan máseleni sheshiw ushın zárúr bolǵan ámeller izbe-izliginiń eń qolay jaǵdayın anıqlaw hám usınıń menen insan tárepinen programma jazıwdı jáne de ańsatlastırıwdan ibarat. Tiykarınan, programma da algoritmdıń basqa bir kórinisi bolıp, ol insannıń kompyuter menen baylanısin qolaylaw ámelge asırıw ushın mólsherlengen.
Blok -sxemalardı dúziwde paydalaniletuǵın tiykarǵı ápiwayı geometriyalıq figuralar tómendegilerden ibarat :

Figura duzilisi

Waziypasi



Súyri-sopaq, algoritmdıń baslanıwı yamasa tamamlanishini belgileydi



Parallelogramm, maǵlıwmatlardı kirgiziw yamasa baspadan shıǵarıwdı belgileydi



Tuwrı tórtmuyush, ámel orınlaw procesin belgileydi



Romb, shárt atqarılıwı tekserilishini belgileydi



Járdemshi algoritmǵa shaqırıqtı belgileydi



Oltiburchak, tákirarlaw operatorın ańlatıwdı belgileydi



Strelka, amallar bajarilish izbe-izligin anıqlaydı

=> (n)

Sózler arqalı kórsetilgen algoritmda n - chi ámelge ótiwdi kórsetedi


\

Paydalanilgan adebiyatlar: https://intolimp.org/publication/ochik-dars-alghoritm-tushunchasi.html
Download 32,7 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish