Qadimgi Misr Old Osiyo O’rta asrlar shaharsozligi Uyg’onish davri mukammal shaharlar g’oyalari

DUNYO SHAHARSOZLIK MADANIYATINING RIVOJLANISHI
Toshkent-2022

• Qadimgi Misr
• Old Osiyo
• O’rta asrlar shaharsozligi
• Uyg’onish davri mukammal shaharlar g’oyalari
• Italiya, Fransiya shaharsozligi
• XIX-XX asrlarda kapitalistik davlatlar shaharsozligi
• Sanoat rivojlanishi
• Bog’-shaharlar va chiziqli shaharlar konsepsiyalari
• Yangi shaharsozlik g’oyalarining kelib chiqishi

• Qadimgi Misr
• Shaharlarning vujudga kelishi va rivojianishi Misrning tabiati, avvalo, Nil daryosi bilan bog’iq. Shaharlar, asosan, ikki qirg‘oqdagi cho‘zinchoq, eni tor bo’lgan vohada vujudga kelgan. Daryoning tarmoqlarga ajrab ketgan quyi oqimidagina voha eniga yoyilib ketgan. Shaharlarning eng muhim alomati Qadimgi Misr yozuvlarida — ierogliflarda mujassam. ≪Shahar≫ ma’nosini anglatadigan belgi — ieroglif aylana (qo‘rg‘on devor) ichidagi chorrahadan iborat. Narmer qabr toshida ham shahar hududining aylana shakli mujassamlangan. Qadimgi Misrning dastlabki shaharlaridan biri Naxab (Al-Ka’b) bo’lib, ilk podsholik davriga mansubdir. Shaharsozlik tarixi nuqtai nazaridan turli davrlarda poytaxt bo’lgan Memfis, Fiva va Axetaton shaharlari alohida diqqatga sazovor.

Memfis — qadimgi podsholik poytaxti. Yaxshi o'rganilmagan. Lekin mozoris tonlari mashhur (Sakkarada Gizada). Qadimgi podsholik davrida ikki me’moriy majmualar: Sakkaradagi Joser va Gizadagi piramidalar majmualari mashhur. Pog'onali Joser piramidasi me’mori lmxotebdir. Gizadagi piramidalar geometrik analizlarini V.N.Vladimirov bajargan. Kompozitsion jihatidan olinganda, Gizadagi majmua ochiqdir, u tabiat bilan bog’langan xarakterga ega.
Yangi podsholik davrida Fivada, hozirgi Karnak va Luksor qishloqlarida Amon Raga bag’ishlangan ulkan majmualar vujudga keldi (Nilning quyi qirg‘oqlarida). Axetaton — (Memfis bilan Fiva oralig’ida) fir’avn Axetaton (Exnaton) davrida tezkorlik bilan barpo etilgan.
Asosiy yo‘l — xiyobon tariqasida barpo etilgan. Unda 3 (shimoliy, o‘rta, janubiy) ibodatxonalar mavjud.