O'quv – uslubiy majmua tarkibi

O'quv – uslubiy majmua tarkibi

№	Mundarija	Mavjud	bet
1	O'quv materiallar (, tajriba mashg’ulotlari)	+
1.1.	Ma’ruzalar matni	+
1.2	Kirish.Quymani tayyorlab olish sxemasi va quymaga qo’yiladigan talablar	+
1.3	Qum-gilli qolipda quyma tayyorlab olish texnologiyasi	+
1.4	Quymakorlik moslamalari	+
1.5	Qolip materiallari va aralashmalari.	+
1.6	Qolip qumlari	+
1.7	Qolip gillari va boglovchi moddalar	+
1.8	Qum-gilli aralashmalar	+
1.9	Quyish tizimi, quymani suyuq metall bilan ta’minlash	+
1.10	Quyish tizimini hisoblash, Ustamalar	+
1.10	Qo’lda qoliplash	+
1.11	Mashinada qoliplash	+
1.12	O’zaklar turlari va qo’lda o’zakni tayyorlash	+
1.13	O’zaklarni mashinada tayyorlash	+
1.14	Quymakorlik metallurgiyasining umumiy tasnifi	+
1.15	Suyuqlantirishning asosiy prinsiplari va usullari	+
1.16	Quyma tayyorlab olishning finish jarayoelari.	+
1.17	Quymani aralashtirish, termik ishlov berish va nazorat qilish.	+
2	Amaliy mashg’ulotlar	+
3	Tajriba mashg’ulotlari	+
4	Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari	+
5	Glossariy	+
6	Ilovalar	+
	fan dasturi	+
	ishchi fan dasturi	+
	tarqatma materiallar	+
	testlar	+

“Metallarga quymakorlik yo’li bilan deformatsiyalab ishlov berish” fanidan ma’ruza matni to’plami

1-Mavzu. Kirish. quymani tayyorlab olish sxemasi, va quymaga qo’yiladigan talablar

O’quv modul birliklari:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Quymani tayyorlab olishni texnologiyasi
   
3. 
   Quymadagi nuqsonlarni to‘g‘rilash usullari
   

Kirish

Quymakorlik bu eng ko‘p rivojlangan va tarqalgan mashinasozlikda zagotovkalarini tayyorlab beradigan usuldir.

Statistik ma’lumotlari bo‘yicha 70% zagotovkalar (massasiga muvofiq) quymakorlik usulida olinadi, ba’zi bir sohalarda bu raqam 90-95% tashkil qiladi.

Quymakorlik mohiyati suyuqlantirilgan, belgilangan kimyoviy tarkibga va sifatga ega bo‘lgan qotishmani oldindan tayyorlab qo‘yilgan qolipga quyishdir.

Quymakorlik sohasining mashinasozlikda boshqa (shtampovkalash, bolg‘alash) usullariga qaraganda afzalligi - amaliyotda har qanday murakkablikka ega bo‘lgan va minimal mexanik ishlov berib zagotvokalarni tayyorlab olish mumkin.

Bu muhim afzallik, chunki mexanik ishlovga harajatlarni kamaytiradi, mahsulotning tannarxini tushiradi va qotishma sarfini kamaytiradi.

Qotishmalar kristallanishi va sovishi jaryonida uning asosiy mexanik va ekspluatatsion xususiyatlari muayan shakllanadi.

Quymalarning vazni bir necha grammdan bir necha tonnacha bo‘lishi mumkin. Quymalarning shakli texnologik moslamalarga, qoliplarga bog‘lik.

Quymalar devorining qalinligi 0,5 mm dan to 30-40 mm gacha bo‘lishi mumkin.

Bugungi kunda quymalar turli cho‘yanlardan, po‘latlardan, rangli qotishmalardan tayyorlab olinadi.

Kotishmalarni rafinirlab, modifikatsiya qilib, legirlab kerakli puxtalikni, kimyoviy tarkibi va boshqa xususiyatiga ega bo‘lgan quymalarni olish mumkin.

Quymakorlikning maxsus usullari yordamida yuqori aniqlikka ega bo‘lgan, mexanik ishlov berilmaydigan tayyor va anik o‘lchovli detallarni olish mumkin. Bu usullarda metallning foydali ishlash koeffitsienti yuqori va quymaning sifati yaxshidir.

Quymani tayyorlab olish texnologiyasi

Quymakorlik sohasi mashinasozlikning va boshqa sohalarning asosiy zagotovkalar etkazib beruvchi sohasidir.

Ko‘pgina sharoitlarda quyma usuli yakka-yagona murakkab quymani tayyorlab olish yo‘lidir.

Quyma zagotovkalar eng arzon va mexanik ishlov berishga minimal qo‘yim talab qiladi. Quymakorlik sohasining samaradorligi metalning foydali ishlatish koeffitsientiga baho bermoq ko‘rsatgichi bu (KIM) – detalning massasini zagotovka massasiga tenglashtirilishidir.

Turli zagotovkalar uchun metalni foydali ishlatishining taxminiy koeffitsienti 1 jadvalda keltirilgan.

Metallni foydali ishlatish koeffitsienti

1 - jadval

Zagotovka turi	MFN (kim)	Zagotovka turi	MFN (kim)
Quyma		Muayan formadagi metall prokati	0,60
Bosim ostida	0,95	Shtampoka (issiq)	0,40
Eritib chiqariladigan moslamalar yordamida	0,80	Ingichka chiviqcha	0,35
Qoplamli qoliplar	0,80	Erkin bog‘lash	0,30
Kokil usuli	0,75
Qum-gilli qolipda	0,70

O‘z navbatida qum - gilli qolipda quyma olish qo‘lda va mashinada (mexanizatsiyalangan) ishlab chiqish usullariga bo‘linadi. Quymakorlik maxsus usullariga:

- kokil usuli;

- eritib chiqaradigan moslama yordamida quymani tayyorlab olish;

- kuydirib chiqaradigan moslamalar;

- markazdan qochma kuch yordamida quyma olish;

- bosim ostida quyma olish;

- qoplamli qoliplar yordamida quyma olish va boshqalar kiradi.

Quymaning aniqligi

GOST 26645-85 muvofiq quymalarning aniqligi quyidagi ko‘rsatkichlar bilan belgilanadi:

-o‘lchamlari aniqligining sinfi,

-yuzasining aniqligi sinfi,

-massasining aniqligi sinfi va

-ajratish tekisligi bo‘yicha siljishi.

Qum-gilli qoliplashda quyidagi aniqlik ko‘rsatkichlari belgilangan (K ).  Kulrang cho‘yandan olinadigan quymalar uchun: qo‘lda qoliplash uchun

K ₀ 11-15; Tsm=4,0 mm (T_sm - siljish chegarasini ko‘rsatkichi); avtomatlashtirilgan qoliplash uchun   7-10; T_sm=1,0 mm.

Quymalar yuzasining notekisligi

Texnik ko‘rsatkichlarda mashinasozlik qotishmalari uchun quyma yuzasining notekisligi ko‘rsatib beriladi. Masalan, SCh cho‘yan uchun GOST 1412-79 bo‘yicha quyma yuzasining notekisligi quymalar finish operatsiyalaridan o‘tib tozalangandan so‘ng V₂=250 mkm, oddiy qoliplash mashinalarida tayyorlanganlari uchun tozalashdan oldin = 500 mkm dan oshmasligi kerak.