O'quv – uslubiy majmua tarkibi

2-Mavzu. Qum-gilli qolipda quymani tayyorlab

olish texnologiyasi

O’quv modul birliklari:

1. 
   Quymani tayyorlab olish sxemasi
   
2. 
   Qolip tayyorlashdagi moslamalar
   
3. 
   Qolipni tayyorlash texnologiyasi
   

Quymakorlik qolipining vazifasi, bu quymaning ko‘rsatilgan shaklini, o‘lchovlarini, belgilangan aniqligini, sifatli yuzasini, belgilangan qolipga quyilgan suyuqlantirilgan metalning sovitish tezligini, lozim bo‘lgan to’zilishining shakllanishini ta’minlab sifatli quyma olishdir. Qum – gilli qolipni tayyorlab olish sxemasi 1-rasmda keltirilgan.

Qolip qum-gilli aralashmadan moslamalar yordamida tayyorlanadi. Moslama (model) yordamida ko‘pincha ikki qismdan iborat, yarim qoliplar tayyorlab olinadi. Moslama kesilgan yuzasi bilan massiv plitaga keltiriladi. Plitaga quyiladigan opokalar (5) quyma yoki payvandlash usulida tayyorlab olingan. Opoka ichiga qolip aralashmasi (1) solinadi va turli usullarda zichlashtiriladi (2-rasm).

Quyma qolipda belgilangan darajaga sovigan va kotgandan so‘ng ajratish reshetkasida qolipni bo’zib quymani qolipdan ajratib olinadi. Undan keyin quyma arayishlardan tozalab va kerak bo‘lsa termik ishlov berishga yuboriladi.

Mexanik bulimiga topshirilishdan oldin quymalar nazoratdan utkazilib, yaroksiz va nuqsonli quymalar suyuqlantirish bulimiga junatilinadi. Yaroqli quymalar esa mexanik ishlov berish sexlariga yuboriladi.

Opokalarda tayyorlangan quyma detalning shakli olingandan keyin qolipdan moslamalar chiqarib olinadi. Qoliplarni yig‘ishdan oldin uning pastki qismiga bo‘shliqning shaklini chiqarib beradigan o‘zak (sterjen) (2) o‘rnatilinadi (2-rasm). Yarim qoliplar yigilgandan so‘ng ichida quymaning tashkari shakli olinadi. Undan tashkari qolip ichida suyuq metalni keltiradigan quyish tizimining qismlari (3) va qolipdan gaz va havo chiqariladigan ventilyasion kanallar, viporlar (4) bajariladi. O‘zaklar maxsus o‘zak yashiklarida tayyorlanadi. O‘zak (sterjen) aralashmalari qolip aralashmasidan puxtarok bo‘ladi va unga toza qumlar ko‘proq qo‘shiladi. Ko‘pincha hajmi kattaroq quymalar uchun kolipda kushimcha bo’shliq ustama (pribil) o‘rnatilinadi.

Ustamada suyuq metall oxirida kotib qirishishini quymaning ichki qismida inkor etadi va gaz g‘ovaklaridan saklaydi. Ustamalar quymada chiqib turadigan kattaroq qismlarni tashkil qiladi. Quyma sovitilib qolipdan ajratilgandan so‘ng ustama ko‘pincha payvandlash usulida kesib tashlanadi va qayta suyuqlantirish uchun shixta vazifasida ishlatiladi.

Модель-мослама тўплами конструкциясини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш

Ярим қолип ва ўзакларни ишлаб чиқиш

Ўзак аралшмасини тайёрлаш

Яроқли қуймалар

Қолип аралашмасини тайёрлаш

Қолипни йиғиш

Қолипга суюқ метални қуйиш

Қуймани қолипдан ажратиш

Қолип ва ўзакларни қуритиш

Қуймакорлик қотишмасини

суюқлантириш

Чўмичларга қуйиш

Тузатилмайдиган нуқсонлар

Нуқсонларни тузатиш

Термик ишлов бериш, краскалаш

Нуксонли куймалар

Қуймани арайишлардан тозалаш

Қуйманинг сифат назорати

Куйиш тизимини ўлчамлари