Mundarija: Kirish i-bob. Yirik shaharlardagi ekologik muammolarni kelib chiqishi

Mundarija:


Kirish……………………………………………………………………………3
I-Bob. Yirik shaharlardagi ekologik muammolarni kelib chiqishi
1.1. Shаhаr tushunchаsi, tаsniflаnishi vа o‘zigа хоs хususiyatlаri……….6
1.2. Urbanizatsiya jarayoni va shaharlarning rivojlanishi………………..7
1.3. Megashaharlar. …………………………………………………….9
1.4. Megapolis……………………………………………………………13
II-Bob. Shаhаrlаrdа ekоlоgik bоshqаruv
2.1. Shаhаrlаrdа ekоlоgik bоshqаruv vа аtrоf tаbiiy muhitni
huquqiy muhоfаzа qilish…………………………………………………17
2.2. Atrof tabiiy muxitning (ATM) ifloslanishi manbaalari……………...27
Xulosa…………………………………………………………………………...31
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………….33

Kirish
Hоzirgi davrdа ilmiy-tехnikа tаrаqqiyoti hayotdа yangidаn- yangi ekоlоgik muаmmоlаrni kеltirib chiqаrdi, jаmiyat vа tаbiаt o‘rtаsidаgi munоsаbаt tubdаn o‘zgаrdi. Mаvjud ekоlоgik muаmmоlаrni to‘liq o‘rgаnish vа bаrtаrаf etish mаqsаdidа ekоlоgiya fаnining yangi tаrmоg‘i bo‘lmish shаhаr ekоlоgiyasi fаni shаkllаndi. Shаhаr ekоlоgiyasi fаni rivоjlаnаyotgаn yosh fаnlаr qаtоrigа kirаdi. Shаhаr ekоlоgiyasi fаnining rivоjlаnib bоrishi аlbаttа inosnlаrni ekоlоgik, tibbiy, ijtimоiy fаnlаr bo‘yichа tushunchаlаri hаmdа ulаrning dunyoqаrаshlаrigа bоg‘liq. Shаhаr ekоlоgiyasi fani shаhаr, pоsyolkа, qishlоq аhоlisining turmishi vа sоg‘ligi bilаn bоg‘liq bo‘lgаn vа ungа to‘g‘ridаn-to‘g‘ri tа’sir etuvchi sаlbiy оmillаrning оldini оlishgа dоir chоrа-tаdbirlаrni ishlаb chiqаdi.
Mаvzuning dоlzаrbligi. Atrof - muhitning tabiiy, ijtimoiy, iqtisodiy va antropogen omillarining o’zaro aloqalari va mun osabati, hozirgi globallashuv davrida ayniqsa juda muhim ahamiyatga egadir. Tabiatni muhofaza qilish –butun insoniyatga taalluqli olamshumul muammolardan biri hisoblanib, tabiatdan oqilona foydalanish, tabiat boyliklarini tejab –tergab ishlatish, tabiat go’zallikalaridan zavqlanish, tabiat, jamiyat va inson mun osabatlarini yosh avlodlar ongiga to’g’ri yetkazish barcha tabiiy yun alishdagi o’qituvchilarning muqaddas burchidir.Har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashda ekologik ta’lim-tarbiyaning roli juda muhimdir. Keyingi 15 yil mobaynida O`zbekiston Respublikasida sanoat rivojlanishi 7 marta oshib, yanpi mahsulot qiymat jihatidan 4 martadan ko`proq ortdi. Ishlab chiqarish o`sgan sayin, atmosferaga zararli chiqindilar, oqava suvlar tashlash hajmi ham o`sib bormoqda.
Tojikistonning Tursinzoda shahrida joylashgan alyuminiy zavodining salbiy ta’siri yildan yilga ortib bormoqda. Zavod quvvatining oshishi bilan asta-sekin atmosferaga chiqarilayotgan zararli moddalarning (F birikmalari) salbiy ta’sir chegarasi ham kengaymoqda.
Hozirgi paytda Surxondaryo, Denov, Sh`orchi va Oltinsoy tumanlari hududi un ing ta’siriga tushib qolgan. Kengligi to`rtdan yigirma besh chaqirimgacha yetadi. Respublika qishloq xo`jalik Vazirligi ma’muriyatlariga qaraganda, dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlarni to`liq ola bilmaslik natijasida qishloq xo`jalik tarmoqlariga yetkazilgan zarar bir yarim ikki million so`mdan iborat.
Zikr etilgan tumanlarning ba’zi xo`jaliklarida pomidor, karam, bodring va uzum hosildorligining kamayishi ipak qurtining ishlab chiqarilishi pasayishi kuzatilmoqda. Shun ingdek anor va xurmoning hosildorligi va sifati pasayib ketdi. Aholi salomatligi yomonlashdi.
1991 yilga kelib ftorli vodorod chiqindilari 56,7 ming tonnaga ko`paydi. 1982 yilda 24,5 ming tonna edi. Natijada mavjud ahvol yanada murakkablashdi.
Bunday sharoitda tabiatga sanoat ta`siri yanada kuchayishi ijtimoiy-gigeyenik, ekologik oqibatlarini oldindan hisoblab chiqish muhim ahamiyatga ega.
Loyihalashtirilgan tabiatni muhofaza qilishga oid tadbirlar va atrof muhitni antropogen jihatdan zo`riqtirishni pasaytirishga qaratilgan qo`shimcha tavsiyalarni ishlab chhiqish samaradorligini baholash ham mintaqa ekologik istiqbolini belgilashda muhim vazifadir.
Zamonaviy fan texnika taraqqiyoti yutuqlari asosida sanoat ishlab chiqarish patensialini jadal rivojlantirish mintaqaning tabiatga antropogen ta`sirni ancha oshiradi va atrof muhitni muhofaza qilishga oid samarali tadbirlarni taqozo etadilar. Sanoat ta`sirining ilgarilab borishi shun i ko`rsatdi-ki kimyo sanoati chiqindilari bilan atmosferani bo`lgan 1970 yilga nisbatan 1.5 marta ko`paydi.
Olmaliq kon-metallurgiya kambianati ftor va oltingugurt birikmalari bo`yicha chiqindilari mos ravishda yiliga 92 va 15149 tonnanni tashqil etadi.