|
Muhammad ali Ijodida bolalar adabiyotining o‘rni - Bolalar uchun ijod qiladigan qalamkash ularning
- dunyoqarashlarini, pedagogik-psixologik xususiyatlarini yaxshi
- bilishi kerak. Boshqacha ibora bilan aytganda, bolalar mavzusini
- yoritish, bolalar uchun asar yozish ijodkordan katta mas’uli-
- yatni talab qiladi. Bunday xususiyatlar Muhammad Alida bor.
- Adib o‘zining tarixiy mavzuga bag‘ishlangan „Boqiy dunyo“
- (she’riy roman), „Ulug‘ saltanat“, „Sarbadorlar“, „Abadiy
- sog‘inchlar“ nomli romanlarida bolalarning yorqin obrazlarini
- chizib berdi.
Biz unda Muhammad Sulton, Xalil Sulton,
Mirzo Ulug‘bek singari shahzodalarning bolalik davrlari
tasvirlangan sahifalarni ko‘ramiz. „Boqiy dunyo“ she’riy
romanida esa qahramon yigit Farhodning bolaligi tasvirlari,
ayniqsa, uning ismi ma’nosining yangicha talqinda berilishi juda
qiziqarli va ibratlidir.
„Bo‘taloq“ she’rida bo‘talog‘iga boqib quvongan, atrofida parvona bo‘lgan bolakay obrazi chiziladi. Bolaga, ayniqsa,bo‘taloqning lo‘k-lo‘k etib chopishi, unga „cho‘k-cho‘k!“ deyish juda yoqadi, uning o‘zi ham birga chopishga tayyor.Bo‘taloq ham bolaning mehrini sezadi. She’rda „lo‘k-lo‘k,cho‘k-cho‘k“ so‘zlarining takrorlanishi she’rga ajoyib ruh
bag‘ishlagan. She’r juda jozibali va hayotiy chiqqan:
Bo‘talog‘im yayraydi,
Yantoq bersam, chaynaydi.
Yam-yashil o‘tloqlarda
Lo‘k-lo‘k chopib o‘ynaydi.
Bo‘talog‘im, lo‘k-lo‘k,
Lo‘killama, cho‘k-cho‘k!
Bo‘talog‘im to‘ysin deb
Barra o‘tlar tutaman.
Agarda qasd qilsam-chi,
Undan o‘zib ketaman!
Bo‘talog‘im, lo‘k-lo‘k,
Lo‘killama, cho‘k-cho‘k!
- Muhammad Ali o‘z she’rlariga ko‘p hollarda tabiat man-
- zaralarini, hayvonot olamini, o‘t-o‘lanlarni mavzu qilib oladi.
- Bu esa she’rlarga tabiiylik baxsh etadi. „Shudring“, „Zub-
- turum“, „Kungaboqar“, „Qo‘zichoq“ kabi she’rlar ana
- shundaylar sirasiga kiradi. Bu she’rlarda dastavval onasining
- gapiga kirmay, kasal bo‘lib qolgan, keyin peshanasiga zub-
- turum bargini qo‘ygandan so‘ng sog‘aygan bola, shudringga cho‘milgan bog‘, o‘tloqda „olamda ne gaplar bor“ligidan
- bexabar sakrab yurgan begunoh qo‘zichoq tasvirlanadi.
Shoirning ko‘p she’rlari kichik bolalarga bag‘ishlab yozil-
ganligi bilan muhim tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Bunga misol
qilib „Vagonlar“, „Maktabimiz hovlisi“, „Yigirma to‘qqiz
do‘stimiz“ kabi she’rlarni aytib o‘tish mumkin. „Shudring“
she’riga e’tibor bering:
Bog‘imizga bir qarang,
Gul ochildi rang-barang.
Òongda shudring tushibdi,
Gulga chiroy qo‘shibdi.
Bog‘dan nari poliz bor,
Unda qovun-tarvuz bor.
Qovunlar katta-katta,
Yozda keling, albatta!
Onalarni ulug‘lovchi „Onamlarning bayrami“ she’ri bay-
ram munosabati bilan xonadonda yuz bergan quvonchli
kayfiyat haqida. Bolaning nazarida butun tabiat aziz onajonini
qutlug‘ ayyom bilan qutlashga shaylangan. Qushlar hovlini
to‘ldirib uchib yurishibdi, ariqlarning labida ham o‘t-o‘lanlar
ko‘karib chiqibdi, oppoq bodom esa, gullarga ko‘milgan shoxini
ko‘z-ko‘zlab, darchadan onajonisi xonasiga „qo‘l“ cho‘zib
turibdi... Bayramga bolaning ham sovg‘asi bor: u o‘nta „5“ olib
qo‘ygan!
Muhammad Alining xalq afsonalari asosida yaratgan
„Ninachi haqida ertak“, „Uch oltin g‘isht“, „Sirli qushlar“
nomli asarlari ham diqqatga sazovordir. „Ninachi haqida ertak“
xalqimiz orasida qadimdan mashhur bo‘lgan „Kim zo‘r“ degan
afsonani eslatadi. Asar qahramoni — Ninachi. Qish kirib
qolganini sezmagan uysiz-joysiz Ninachi qayga borishini
bilmay, „xazon cho‘pni hassa qilgancha“ yo‘lda ketardi. Muz
ustidan o‘tayotib, oyog‘i toyib ketadi va quyrug‘ini sindirib
qo‘yadi. U bu falokatdan qattiq ozor chekadi va Muzga, sen
zo‘r ekansan, deydi. Muz esa, men zo‘r emasman, agar
zo‘r bo‘lsam, Quyosh eritib yuborarmidi, Quyosh zo‘r, deydi.
Ninachi so‘ng Quyoshga, uni berkitolgan Bulutga, uning
bag‘rini teshib o‘tgan Yomg‘irga, keyin yomg‘ir iðiga osilib
yerga tushib, uni shimib olgan Yerga, yerni teshib chiqqan
Maysaga, uni bosib keta olgan Otga va nihoyat uni minib olgan
Odamga keladi... Shoir adolat qidirib yurgan Ninachi
sarguzashtini juda jonli va qiziqarli tasvirlaydi, o‘qiganda tabiat
manzaralari o‘quvchi ko‘z o‘ngidan bir-bir o‘tadi.
„Uch oltin g‘isht“ afsonasini shoir o‘z otasidan eshitgan.
Voqea juda qiziq va ibratli. Uch aka-uka — Òo‘ng‘ich, O‘rtancha, Kenja uzoq safarga chiqishib uchta oltin g‘isht topib oladilar. Har biriga bittadan g‘isht to‘g‘ri keladi. Biroq nafs tuzog‘iga tushgan Òo‘ng‘ich bilan O‘rtancha fitna uyushtirib,Kenjani o‘ldirmoqchi bo‘ladilar va uni ovqat olib kelishga yuboradilar. Kenja ovqat olib kelib dasturxonga qo‘yayotganda,boshiga g‘isht bilan urib o‘ldiradilar. Keyin xursand bo‘lib,ovqat yeyishga tutinadilar. Va shu zahotiyoq til tortmay o‘ladilar, chunki Kenja uchta g‘ishtning hammasini o‘ziga olmoqchi bo‘lib, akalari ovqatiga pinhona zahar qo‘shgan edi... Shoir bu afsonasida inoqlik, hamjihatlikni ulug‘laydi, ochko‘zlik,nafsga berilishni qoralaydi.
O‘zbekiston Xalq yozuvchisi, Davlat mukofoti sovrindori
Muhammad Alining bolalarga atab yozgan she’r va afsonalari
yosh kitobxonni ezgulik va yaxshilikka chorlaydi, ularni chin
inson qilib tarbiyalashda, Vatanga sadoqatli bo‘lishda xolisona
xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
