Maxovik g`ildirakning inertsiya momentini aniqlash. Ishning maqsadi

Aim.uz

Maxovik g`ildirakning inertsiya momentini aniqlash.
Ishning maqsadi: Aylanayotgan qattiq jismni inertsiya momentini tajribada aniqlash.

Kerakli jihozlar: mashtab lineyka o`rnatilgan qurilma, yuklar to’plami, sekundomer, shtangentsirkul.

Nazariy qism.

Agar o`qqa osilgan jismga navbatma–navbat M<sub>1</sub>, M<sub>2</sub>, M<sub>3</sub>, M<sub>n</sub> momentlar qo’yilsa, jism har xil burchakli tezlanishlar oladi. Har bir kuch momentining burchakli tezlanishiga nisbati berilgan jism uchun o`zgarmas miqdorga teng, ya'ni:

(1).

Bu nisbatlar bilan aniqlanuvchi kattalik aylanuvchi jismni xarkterlaydi va u jismning inertsiya mometi deb ataladi. (1) tenglamani quyidagi qurilmada tekshirib ko’rish mumkin (1- rasmga qarang). Gorizontal o`qqa val o`rnatilgan bo`lib, u o`qqa S₁, S₂ sharikli podshibnikka kiygizilgan. Massasi m₁ maydoncha ipga bog’langan bo`lib, u o`qqa o`raladigan qilib tayyorlangan. Ipni o`qqa o`rab so`ng maydonchaga yuk qo`ysak, og`irlik kuchi ta'sirida jism harakatga keladi.

Agar maydoncha qandaydir h₁ balandlikka ko`tarilgan bo`lsa, bu dastlabki momentda E _nmgh₁ potentsial energiyaga ega bo`ladi. Harakat davomida bu energiya ishqalanish kuchini yengish uchun va sistemaning kinetik energiyasining ortishi uchun sarf bo’ladi , ya'ni: mgh₁= (2).
F_ишкh₁ – ishqalanish kuchini yengish uchun bajarilgan ish.

- harakatdagi massaning taglikka yetib kelgandagi

kinetik energiyasi, - aylanayotgan sistemaning kinetik energiyasi.

Ishqalanish kuchini yengish uchun bajarilgan ishni quyidagicha mulohaza yuritib topish mumkin . Umumiy o`qqa 0 chig`iriq o`rnatilgan bo`lib, chig`iriqdagi o`qqa o`ralgan ipning ikkinchi uchiga R yuk bog`langan.

Yukning og`irligi chig`iriqdagi ipga ta'sir qilib, ipni tortadi, bunda maxovik tekis tezlanuvchan aylanma harakatga keladi. Maxovikka yuklarni qo’yib, ip uchidagi yukning dastlabki turish holatini belgilaymiz. Agar yukning tik shkala bo`yicha tushish balandligi va tushish vaqtini bilsak, yuknig harakat tezlanishi quyidagicha topiladi: (3).

Maxovikning o`qqa o`rnatilgan 0 chig`iriqning radiusini o`lchab, uning burchak tezlanishini topish mumkin (4)

Kuch momenti quyidagicha topiladi: Mp*r

Tushuvchi jismning og`irligi pm*g ga teng.

Tekis tezlanuvchan harakat bilan tushganda ipning tarangligi p₁m(g-a) topilgan chiziqli tezlanish. Demak yukning tushish vaqtidagi kuch momenti quyidagicha ifodalanadi: