Mavzu: Parazitorlar (soda jonivorlar va gelmentlar )qo’zg’atuvchi kasalliklari

Mavzu:Parazitorlar (soda jonivorlar va gelmentlar )qo’zg’atuvchi kasalliklari

Tayyorladi:Baxriddinova D

Tekshirdi:Raximova Y

B ir hujayrali sodda jonivorlar to‘g ‘risidagi dastlabki ma’lumot Levengukning «Arcana naturae» asaridan ma’lum. Faqat XDC asrga kelib bir hujayrali organizmlar haqida asosiy ma’ lumotlar yigMla boshlandi. Sodda bir hujayralilar bakteriya va zaburug‘lardan farqli o'laroq murakkab funksional tuzilishga ega. Ular tanasining sirtini ela stik va rigid membrana - pellikula qoplab turadi. Pellikulalar aslida sitoplazma membranasining tashqi yuzasidan hosil bo'Iadi. Sodda joriivorlarning ayrimlari hujayra membranasi tarkibida tayanch fibrillalar, hatto mineral moddalardan tashkil topgan skelet mavjud.

B ir hujayrali sodda jonivorlar to‘g ‘risidagi dastlabki ma’lumot Levengukning «Arcana naturae» asaridan ma’lum. Faqat XDC asrga kelib bir hujayrali organizmlar haqida asosiy ma’ lumotlar yigMla boshlandi. Sodda bir hujayralilar bakteriya va zaburug‘lardan farqli o'laroq murakkab funksional tuzilishga ega. Ular tanasining sirtini ela stik va rigid membrana - pellikula qoplab turadi. Pellikulalar aslida sitoplazma membranasining tashqi yuzasidan hosil bo'Iadi. Sodda joriivorlarning ayrimlari hujayra membranasi tarkibida tayanch fibrillalar, hatto mineral moddalardan tashkil topgan skelet mavjud.

Morfologiyasi va tuzilishi. Bir hujayrali soddajonivorlar eukariotlarga kirad. i. Ular bakteriyalarga nisbatan m urakkab va har xil tuzilgan. Lekin aksariyat xususiyatlari bilan k o 'p hujayrali hayvonlar hujayrasiga o'xshiaydi. Ularda atrofi membrana bilan o'ralgan bir yoki bir nechta yadro, yadro suyuqligi (kariolimfa), xromatin va yadrochalar bor. Ko'pgina sodda joniv orlar doimiy shaklga ega. Sitoplazmaning periferik qavati hisobiga mustahkam bukiluvchi parda(pellikula) hosil bo'lib, soddajonivorlar shakl berib turadi. Bundan tashqari, ayrimlari fibrillalar va mineral skeletlarga ega. Soddajonivorlar sitoplazmasida ko'p hujayrali hayvonlar hujayrasiga xos bo'lgan endoplazmatik to'r, ribosomalar, mitoxondriya, Golji apparati, lizosoma, har xil vakuolalar va boshqalar bor. Aksariyat bir hujayrali soddajonivorlar oddiy soxta oyoqlari bilan amyobaga o'xshash harakatlanadi. Ayrimlari esa xivchin va kiprikchalar yordamida harakat qiladi. Вir hujayrali sodda jonivorlar oddiy va bo'linish orqali jinsiy, mura kkab-jinsiy va jinssiz yo'llar bilan ko'payadi. Amyoba, lambliya va balantidiylar sista hosil qiladi.

Chidamliligi. Bir hujayrali sodda jonivorlarning vegetativ shakli va patogen turlari tashqi muhitga, fizik va kimyoviy omillarta’siriga chidamsiz. A m m o entoamyoba, lyambliya, balantidiylaming sistalari o'zining asosiy biologik xususiyatlarini saqlagan holda uzoq yashaydi. Patogen bir hujayrali sodda jonivorlarga- leyshmanioz, tripanosomoz, trixomonoz, lyam blioz, amyobioz, bezgak, koksidioz, izosporoza, toksoplazm oz, balantidioz qo'zg'atuvchilari kiradi.

Xivchinlilar Xivchinlilar (Zoomastigophora) bir yoki bir necha uzun jxi vcbinlari bilan harakat qiladi, tanasi tuxumsimon, uzunchoq yoki sharsimon bo'ladi. Ular uzunasiga bo’linib yoki jinsiy yo‘1 bilan ko'payadi. Xiv chinlilarga leyshmaniya, trixomonada, tripanosoma va lyambliyalar kiradi.

Leyshmaniyalar

Leyshmaniyalar xivchinlilar sinfi Leishmania Ross urug'iga k_iradi. Hozir leyshmaniyaning 20 turi va kenja turlari ma’lum. 1898-yili Toshkentda harbiy vrach RF.Borovskiy teri leyshmaniozi qo'zg'atuvchisimi aniqladi. 1903-yili Hindistonda ingliz vrachlari Leyshman va Donovaniylar kalaazar bilan og‘rigan bem orning talog‘idan shu kasallik qo'zg'atuvchisini topishga muvaffaq b o ‘ldilar. 1908-yili Jazoirda fransuz olimi INikol 0 ‘rta dengiz havzasida uchraydigan visseral (ichki a’zo) leyshmaniozining q o ‘zg‘atuvchisini topdi. 1927-1929-yielardaolimlardan N.I.Xodukin va M .S.Sofiyevlar (Toshkent) visseral leyshmaniozning manbai daydi itlar ekanligini isbotladilar.

Amyobioz qo’zg’atuvchisi

Amyobiaz qo'zg'atuvchisini 1875-yili rus olimi F.A.Lyosh topgan. 1903- yili F.Shaudin bu amyobani batafsil o'rgandi va uning ikki: E.histolytica va E .co li turi borligini aniqladi.