Mavzu: optik pirometrlar

Mavzu: optik pirometrlar
Reja
1. Yoruğlik texnikasi
2. Fotodiot
3. Fotometriya
Pirometr (yun. rug — olov va ...metr) — spektrning optik sohasida shaffofmas jismlarning nurlanishiga qarab ularning temperaturasini oʻlchash uchun ishlatiladigan asbob. P. yordamida temperaturasi oʻlchanadigan jism issikdik muvozanatida turishi va yorugʻlik yutish koeffitsiyenti 1 ga yaqin boʻlishi ke-rak. P. yordamida yuqori temperaturalar oʻlchanadi. Ish prinsipiga qarab, ravshan, rangli va radiatsion P. mavjud. Ravshan P. kengtarqalgan, ular 103—104°K sohasidagi temperaturalarni aniq oʻlchaydi.
Spektrning optik sohasida ^"const li jismlar temperaturasini oʻlchashda rangli P.dan foydalaniladi. Bunda spektrning koʻk va qizil sohalaridagi ravshanliklar nisbati bl(Xl T)/2(X2T) aniqlanadi. Asbob shkalasi °S larga boʻlingan, u jismning rang temperaturasi (Ts)ni koʻrsatadi. Rangli P. ravshan P.dan murakkabroq, lekin sezgirligi va oʻlchash anikligi undan past. Rangli P. ham 103—104 °K sohasidagi temperaturalarni oʻlchaydi.
Jismning toʻliq nurlanishini ifodalovchi radiatsion P. sezgir, lekin oʻlchash aniqligi pastroq. Ularning ishi Stefan—Bolsman nurlanish qonuni va Kirxgof nurlanish qonunita asoslangan. Radiatsion P. kuzatilayotgan nurlanishni kabul kilgich (termoustun yoki bolometr) da fokuslaydi. Bunda signal mutlaq qora jismning nurlanishi boʻyicha taqsimlangan va radiatsion temperatura (T^ni koʻrsatadigan asbobda qayd qilinadi. Jismning haqiqiy temperaturasi kuyidagi formula bilan ifodalanadi: T=at1/4T|, bunda at — jismning toʻla yorugʻlik yutish koeffitsiyenti. Radiatsion P. 200° temperaturadan boshlab oʻlchaydi. Sanoatda P. turli texnologik jarayonlarni temperatura boʻyicha nazorat qilish va boshqarish tizimida keng qoʻllanadi.
1. Yoruğlik texnikasi
Yorugʻlik texnikasi - nur (infraqizil, ultrabinafsha va koʻrinadigan nurlar) energiyasini hosil qilish, taqsimlash va undan foydalanish hamda yorugʻlik energiyasini boshqa tur energiyaga aylantirish masalalari bilan shugʻullanadigan fan va texnika sohasi. 17-asrdan boshlab kuchli yorituvchi shamlar ishlab chiqildi. 18-asr oxiri, 19-asr boshidan kumir gazidan isitish va yoritishda foydalana boshladilar. 19-asr oxirlariga kelib, elektr lampochkalar paydo boʻldi. Avval Yo. t., asosan, koʻzga koʻrinadigan nurlar va yorugʻlikdan foydalanish bilan chegaralanib kelar edi. Yo. t.ning koʻzga koʻrinadigan nurlarni oʻlchash bilan shugʻullanadigan sohasi fotometriya, yorugʻlik spektridagi barcha nurlarni (infraqizil va ultrabinafsha, rentgen, a, rnurlarni ham) oʻlchash bilan shugʻullanadigan sohasi radiometriya deyiladi. Yoritish manbalaridan olinadigan nur energiyasi yoritishda, yorugʻlik signallari hosil qilishda, proyeksiyalash va nur berish texnikasida qoʻllaniladi. Yo. t.ning eng qadimgi, yaxshi oʻrganilgan sohasi yoritish texnikasidir; bunda binolarni, ishlab chiqarish maydonlarini, sexlar, koʻchalarni, istirohat bogʻlari, teatr sahnalarini yoritish va b. masalalar ishlab chiqiladi. Yorugʻlik signallari texnikasiga koʻrinadigan turli rangli signallarni uzatishda qoʻllaniladigan asboblar kiradi. Proyeksiyalash texnikasi proyeksiyalashda foydalaniladigan yorugʻlik asboblarini qoʻllash masalalarini ishlab chiqadi. Yo. t.ning bu sohasi kinoning rivojlanishi munosabati bilan toʻla kinotexnika sohasiga aylandi (qarang Kinoproyeksion apparat). Hyp berish texnikasi turli obʼyektlarni koʻrinadigan yoki koʻrinmaydigan nurlar (yoki aralash nurlar) bilan nurlatish uchun moʻljallangan asboblarga asoslanadi. Oʻsimliklarning oʻsishini kuchaytirish uchun ular, asosan, katta lampochkalar bilan nurlatiladi. Spektrning optik sohasidagi nur energiyasi tibbiyotda qoʻllaniladi. Yo. t. ishlab chiqarish estetikasida juda muhim oʻrin tutadi