Mavzu: Omonimiya, sinonimiya va polisemiya, antonimiya hodisalari

Mavzu: Nutq odobi. Sintaksis

• Reja:
• 1.Nutq odobi tushunchasi
• 2.So’zlahuv odobi
• 3. Sintaksis

Nutq odobi haqida

• “Nutq odobi” atama sifatida so‘zlashish, suhbat odobi degan ma’noni bildiradi. So‘zlshish esa salomdan boshlanadi. Xalqimizda «Suxandonlik salomdan, ish intizomdan boshlanadi» degan hikmatli ibora bor. Darhaqiqat, salom bilan boshlangan suhbat, yomon niyatni qaytarib yopiq eshiklarni ochar va nifoqni yo‘qotar ekan

So‘zlashuv odobiga rioya qilish ko‘nikmasini kishi dastlab oilada oladi. Chunki, bolaning tili chiqib, u dastlab oila a’zolari bilan, so‘ngra boshqalar bilan so‘zlasha boshlaydi. Yasli, bog’cha, maktab va boshqa tarbiya dargohlarida tarbiya davom ettiriladi, kelgusi hayotga tayyorlanadi.

• So’zlashuv odobi borasida suhbatlashish

• So‘zlashuv odobiga rioya qilish ko‘nikmasini kishi dastlab oilada oladi. Chunki, bolaning tili chiqib, u dastlab oila a’zolari bilan, so‘ngra boshqalar bilan so‘zlasha boshlaydi. Yasli, bog’cha, maktab va boshqa tarbiya dargohlarida tarbiya davom ettiriladi, kelgusi hayotga tayyorlanadi.
• So‘zlashuv odobi o‘zgalar bilan muomalada sinaladi. So‘zIashuv odobining eng muhim omili esa tildir. Til vositasidagina so‘zlashuv jarayoni davom etadi. Bu jarayonning natijasi tildan qanday foydalanishga bog’liq. Ulug’ mutafakkir Alislier Navoiy:
• Og’ziga kelganni demak nodonning ishi,
• Oldiga kelganni yemak hayvoming ishi,
• degan ekan. Asrlar osha sinalgan bu fikr so‘zlashuvchilar uchun o‘ta muhimdlr. So‘zIashuv chog’ida yetti o‘lchab bir kesmoq, ya’ni har bir so‘zni o‘ylab keyin gapirmoq kerak.

• So‘zlashuv odobi haqida gap ketganda, bir-biriga bog’liq bo‘lgan quyidagi jihatlarga e’tibor berish kerak. Bular–so‘z me’yori, tinglash odobi, suhbatdoshlar shaxsi. So‘z me’yoriga e’tibor berilmasa, suhbatdoshini zeriktiradi, hafsalasini pir qiladi. Ko‘p gap qadrsiz bo‘lib, so‘zlovchining ham qadrini ketkazadi. Oz va mazmunli so‘zlash, ayni chog’da so‘zlarni buzmasdan tiniq talaffuz qilish lozlm, o‘quvchilar orasida ham, kattalar orasida ham turli millat so‘zlarini aralashtlrib gapiradigan, o‘zbekcha so‘zlarni tartibsiz ishlatadiganlar uchrab turadi. O‘zbekistonimiz mustaqillikni qo‘lga kiritdi. o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berildi. Endi tilimizga dog’ tushirishga, so‘zlarni buzib talaffuz qilishlarga chek qo‘yiladigan davr keldi.