Mavzu: Omonimiya, sinonimiya va polisemiya, antonimiya hodisalari

So’zlarni tilning ma’lum qoidalari asosida bir-biriga bo’glab so’z birikmasi va gap hosil qilish sintaktik hodisalardir, ana shunday hodisalarni o’rganuvchi tilshunoslik bo’limi esa sintaksis deyiladi. Sintaksis yunoncha “syntaxis” so’zidan olingan bo’lib, yopishtirish, bog’lash demakdir.

• So’zlarni tilning ma’lum qoidalari asosida bir-biriga bo’glab so’z birikmasi va gap hosil qilish sintaktik hodisalardir, ana shunday hodisalarni o’rganuvchi tilshunoslik bo’limi esa sintaksis deyiladi. Sintaksis yunoncha “syntaxis” so’zidan olingan bo’lib, yopishtirish, bog’lash demakdir.
• Gapning gap bo’lmagan boshqa sintaktik birliklardan ( masalan, so’z birikmasidan) farqi ham kesimlik belgisidir. Masalan: Men keldim – gap. Bu gapda keldim so’zi grammatik shakllanib kesim vazifasida kelyapti. Mening kelishim – gap emas. Kelishim kesimlik shakliga ega emas va kesim vazifasida kelmayapti. Kesimlik belgisiga ega bo’lgan har qanday so’z gap bo’lib kela oladi. Masalan: Bahor…Go’zalsan!

• Ikki yoki undan ortiq mustaqil so’zning ma’no, grammatik va ohang jihatdan birining boshqasiga tobelanib bog’lanishi so’z birikmasi deyiladi. So’z birikmalarida doim ikki qism: tobe va hokim so’z mavjud bo’ladi. So’z birikmasidagi ma’nosi izohlanayotgan so’z hokim (bosh) so’z, uning ma’nosini ravshanlashtirib kelayotgan, izohlayotgan, to’ldirayotgan so’z tobe (ergash) so’z hisoblanadi. So’roq hamma vaqt hokim so’zga qarab beriladi. Shirin olma (qanday olma?)

• Bosh so’z ot, sifat, son, olmosh, ravish, modal so’z bilan ifodalansa, otli birikma hisoblanadi: baland bino, assalday shirin, intizomda birinchi, bolalarning hammasi, menda ko’p, senga kerak, to’plarning gumbur-gumburi, askarlarning urrasi.
•