Mavzu: Kasblar tasnifi(odam-odam,odam-tabiat,odam-texnika, odam-badiiy obraz,odam-belgili sistema). Maqsad va vazifalar

Mavzu:	Kasblar tasnifi(odam-odam,odam-tabiat,odam-texnika, odam-badiiy obraz,odam-belgili sistema).
Maqsad va vazifalar	Maqsad: O’quvchilarga kasb tiplari haqida ma’lumot berish , kasblar tasnifi(odam-odam,odam-tabiat,odam-texnika, odam-badiiy obraz,odam-belgili sistema)ga mos keladigan kasblarni guruhlarga ajratishni o’rgatish. Vazifalar: - o’quvchilarni kasb tiplari bilan tanishtirish.Kasblarning tavsifiga mos keladigan kasblar bilan tanishtirish, - Kasb tanlashni o’rgati , kasb tanlash ko’nikmasini shakllantirish. -Ishlab chiqarishga oid kasb-hunarlar bilan tanishtirish.
O’quv jarayonining mazmuni	O’quvchilar kasblar haqida ma’lumotga ega bo’ladilar, kasb tiplari bilan tanishadilar kasb tanlashni o’rganadilar,tabiatni asrash,ona Vatanimizning har bir qarich yeridan unumli foydalanishni o’rganadilar.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Usul: og’zaki bayon qilish, suhbat o’tkazish, ko’rgazmalilk, bahs-munozara. Shakl: nazariy ,kichik guruh yoki individual tartibda ishlash. Vosita: Ko’rgazmali qurollar,tarqatma materiallar. Nazorat: og’zaki nazorat, savol-javob, “Moychechak”. Baholash: rag’batlantirish yoki jarima bеrish.
Kutilayotgan natijalar	O’quvchi: Mavzu yuzasidan qisqa vaqt ichida barcha o’quchilar tomonidan o’zlashtirilishiga erishadi. O’quvchilarning mashg’ulot davomidagi faolligini oshira oladi. Ularda darsga, kasb-hunarga nisbatan qiziqish uyg’otadi. Nazariy va amaliy mashg’ulotlar jarayonida barcha o’quvchilarni baholashga erishadi.
Uyga vazifa	Mavzu yuzasidan qo’shimcha ma’lumotlarni topish
Kelgusi rejalar	O’qituvchi: Yangi pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirish, dars jarayoniga tadbiq etish, takomillashtirish. O’z ustida ishlash. Pedagogik mahoratni oshirish. O’quvchi: Sohaga oid kasb-hunarlar haqida qo’shimcha materiallar bilan tanishib, ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi. O’zining va guruh fikrini tahlil qilib, bir yechimga kelish malakasini hosil qiladi.

11.04.2015.8-“A” sinf



















1.”Odam –tabiat”(P)

Bu yerda mehnatning asosiy yetakchi predmeti – jonli tabiatdir.Bu tipga masalan, quyidagi kasblar kiradi:urug’shunos, meva –sabzavotshunos,laborant, master- chorvador, zootexnik, agronom.

“Odam –tabiat” tipidagi kasblardan quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin:

O’simliklar organizmi mehnat predmeti bo’lgan kasblar;

Hayvonlar organiozmi mehnat predmeti bo’lgan kasblar;

Mikroorganizmlar mehnat predmeti bo’lgan kasblar.

Yuqorida ko’rsatib o’tilgan bo’linish odam –tabiat tipidagi kasbga mansub bo’lgan kishilar mehnati faqat eslatib o’tilgan predmetlargagina qaratib o’tilgan bo’ladi, degan ma’noni anglatmaydi.Masalan, o’lkashunoslar kollektiv orasida ishlaydilar, xilma-xil texnikadan foydalanadilar, ularning o’z mehnatlarini hisobga olish, unga iqtisodiy baho berish masalalari bilan ham shug’ullanishlariga to’g’ri keladi, lekin bari-bir o’simlikshunoslarning diqqat e’tiborini jalb etadigan va ular g’amxo’rlik qiladigan asosiy predmet- bu o’simliklar va ular o’sadigan muhit hisoblanadi.

2.”Odam- texnika “ (T)
Bunday kasblar tipida mehnatning asosiy yetakchi p[redmeti- texnika ob’yektlari (mashinalar, mexanizmlar ), materiallar, energiya turlaridan iborat bo’ladi.Jonsiz tabiat ob’ektlari (Yer osti boyliklari, tuproq, suv, o’rmon va qishloq xo’jaligi mahsulotlari) ham ko’p jihatdan shularga o’xshagan bo’ladi.Bu yerda xodimlarning mehnati faqat texnikagagina qaratilib qolmaydi, albatta. Chunonchi , trolleybus haydovchisi ish vaqtida passajirlar bilan muloqotga kirishadi, kran mashinisti qishloq xo’jalik hayvonlari qamalgan qafaschani ortish bilan mashg’ul bo’lishi mumkin.Odam –texnika tipidagi kasblardan quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin: qazib olingan tuproq, tog’ jinslariga ishlov berish bilan bog’liq bo’lgan kasblar:proxodkachi, bul’dozer mashinisti, kon texnigi , injener- geolog vahokazo.

3.”Odam-odam”(Ch)

Bu yerda asosiy mehnat predmeti odamlardir. Mazkur mehnat sohasida mayllar, qiziqishlar, qay darajada ekanini aniqlashda o’quv predmetlaridan tashqari, siz shaxsan o’zingiz jamoat ishlarida kollektiv ravishda o’tkazilgan tadbirlarni tashkil etishda ishtirok etib orttirgan tajribangiz ham yordam beradi.mazkur tipda quyidagi kasblarni ajratib ko’rsatish mumkin:Odamlarni o’qitish va tarbiyalash bilan bog’liq kasblar:tarbiyachi, ishlab chiqarish ta’limi masteri, o’qituvchi.

Ishlab chiqarishni boshqarish, odamlarga ,kollektivlarga rahbarlik qilish bilan bo’g’liq bo’lgan kasblar:Avtotransport korxonasining dispetcheri, injener economist.

Maishiy savdo xizmati ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan kasblar:sotuvchi, sartarosh,

“Odam-odam”tipidagi kasblarga oid mehnatning asosiy mazmuni odamlarning o’zaro bir- biriga ta’sir ko’rsatishidan iboratdir. Bunday bir- biriga ta’sir ko’rsatishning muhim qismi o’zaro munosabatlar hisoblanadi.
4.”Odam belgili sistema”

Kasblarning bu tipida shartli belgilar , raqamlar, kodlar , tabiiy yoki sun’iy tillar asosiy yetakchi mehnat predmeti hisoblanadi. Hozirgi zamon kishisi belgilar va belgi sistemalari dunyosida – tekstlar , chizmalar,sxemalar, kartalar, jadvallar, formulalar, yo’l belgilari ichida yashaydi.

Odam belgili sistema tipidagi kasblar quyidagilarni o’z ichiga oladi:hujjatlarni rasmiylashtirish, ish yuritish, tekstlar va ularning qayta yozilishi, qayta kodlashtirilishi bilan bog’liq kasblar: tarjimon, sekretar-mashinistka , telegrafchi, texnik redactor.Hisoblash mashinalarining operatori, programmist, telegrafchi, texnik redactor.

Shartli belgilar sistemasi , o’b’ektlarning sxematik tasviri ko’rinishidagi informatsiyalarni qayta ishlash bilan bog’liq kasblar: chizmachi, topograf, texnik –geodezist, injener

5.”Odam-badiiy obraz”
Kasblarning bu tipida badiiy obrazlar, ularning tuzilish usullari yetakchi mehnat predmeti hisoblanadi.BU yerda quyidagi kasblarni ajratib ko’rsatish mumkin:

Tasviriy faoliyat bilan bog’liq kasblar:Badiiy mebellar ishlab chiqarish bo’yicha duradgor, toshga o’yib gul soluvchi, yoritish elektrotexnigi , konstruktor- model’yeri, grafik rassom

Musiqa faoliyati bilan bog’liq kasblar:Pianino va royallarni sozlovchi, arkestr artisti, kompozitor.

Adabiy- badiiy faoliyat bilan bog’liq bo’lgan kasblar:Badiiy adabiyot redaktori, adabiy xodim, teatr artisti, estrada artisti.

.”Odam-badiiy obraz”tipidagi kasblarning o’ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki, xodim amalga oshirgan, sarf qilgan mehnatining anchagina qismi tashqi tomondan qaragan kishining ko’ziga ko’rinmay , yashirincha qoladi.Bundan tashqari ,mehnatning so’nggi natijasiga erishish uchun , ya’ni ijroning yengil , zo’riqmasdan bajarilishi va o’ynalayotgan rolning tabiiy chiqishi uchun ko’pincha maxsus kuch g’ayrat sarf qilishga to’g’ri keladi.

Darsni mustahkamlash uchun “Xotira mashqi” “Moychechak” o’yini
(moychechak barglarini to’g’ri joylashtiring.Bunda berilgan kasblar o’quvchilar tomonidan qaysi kasb tipiga mos kelishi aniqlanib to’g’ri joylashtirilishi kerak.O’quvchilar vazifani bajarib bo’lganlaridan so’ng ekranda to’g’ri javob tekshiriladi)

Uyga vazifa: O’zingiz tanlagan bitta kasbni tasniflab kelish.