Mavzu-4: hosilaviy qimmatli qog‘ozlar bozori. Ipoteka qimmatli qogʻozlar bozori reja

MAVZU-4:HOSILAVIY QIMMATLI QOG‘OZLAR BOZORI. IPOTEKA QIMMATLI QOGʻOZLAR BOZORI
REJA:
1.Hosilaviy qimmatli qog‘ozlarning iqtisodiy mohiyati va ularning o‘ziga
xos xususiyatlari.
2. Hosilaviy qimmatli qog‘ozlarning funksiyalari va turlari.
3. Ipoteka bozori faoliyatining nazariy jihatlari.
4. Ipoteka bozori modellari va qoʻllanish xususiyatlari.
5. Mamlakatimizda ipoteka bozori amaldagi holati

Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar moliya bozori instrumentlari sifatida. Hosilaviy qimmatli qog‘ozlarning funksiyalari. Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar turlari. Forvard shartnomalari. Fyuchers shartnomalari va turlari. Opsion shartnomalari. Opsionlar turlari. Amerika opsionlari. Yevropa opsionlari. Opsionlar bo‘yicha bazaviy aktivlar. Svoplar iqtisodiy mohiyati. Svoplar turlari. Valyuta svopi qo‘llanish xususiyatlari.

Aktivlar toifalaridan birontasi hosilaviy moliyaviy vositalar kabi qizg‘in bahs-munozaralar mavzusi bo‘lmasa kerak. Ayrim mutaxassislar nuqtai nazaridan, hosilaviy vositalar – bu «Yer sayyorasida moliyaviy hayotning eng oliy shakli», boshqalarning fikriga ko‘ra esa – «ommaviy qirg‘in moliyaviy quroli». Hosilaviy vositalarning qaysi xislatlari va xususiyatlari ularning bu qadar ikkiyoqlama mohiyatini belgilab berishini aniqlashtirishga harakat qilamiz.
Ipoteka. Ipoteka krediti. Ipoteka qimmatli qog‘ozlari. Ipoteka va ipoteka kreditlash amaliyotini moliyaviy ta’minlash. Ipoteka qimmatli qog‘ozlari tasnifi va tavsifi. Ipoteka obligatsiyalarini muomalaga chiqarish va joylashtirish. Ipoteka bozori modellari va qo‘llanish xususiyatlari. An’anaviy model (bitta bosqichli, yevropa modeli) o‘ziga xos xususiyatlari. Ipoteka bozorining ikki bosqichli amerika modeli amal qilish mexanizmi. Ssuda-jamg‘arma modeli qo‘llanilishi. Respublikamizda va xorijiy mamlakatlarda ipoteka bozori amaldagi holati.
1. Hosilaviy moliyaviy vositalar tushunchasi va mohiyati
Eng umumiy ko‘rinishda hosilaviy moliyaviy vositalar (HMV) – bu ikki taraflama yoki ko‘p taraflama bitimlar bo‘lib, ularning qiymati ular asosida yotadigan ko‘rsatkichdan hosila hisoblanadi. Bunday ko‘rsatkich sifatida xomashyo yoki qishloq xo‘jaligi mahsulotlari narxi, aksiya yoki obligatsiyalar kursi, valyuta kursi, fond indekslari, foiz stavkalari, kredit hodisasining ro‘y berish ehtimoli, yog‘in-sochinlar miqdori va h.k. ishtirok etishi mumkin.
Iqtisodiy adabiyotlarda hosilaviy vositalarni belgilash uchun boshqa atamalarni ham uchratish mumkin. To‘g‘ridan-to‘g‘ri nemis va ingliz tillaridan o‘zlashtirilgan «derivat» yoki «derivativ» (kelib chiqishi lotin tiliga borib taqaladigan derivation – uzoqlashtirilgan, ajratilgan) atamalari keng qo‘llanadi. Hosilaviy vositalar ko‘pincha muddatli shartnomalar deb ataladi, chunki ular o‘z shakli bo‘yicha shartnoma predmetini kelajakda yetkazib berish haqidagi bitimni ifodalaydi. Bitimlarni amalga oshirishning vaqt shartlari nuqtai nazaridan spot-bozorlar (boshqacha qilib aytganda, kassa yoki naqd pul bozori) va muddatli bozorlarni ajratib ko‘rsatish qabul qilingan.